Każdy pracujący, zgodnie z prawem, musi obowiązkowo odkładać na emeryturę w I (ZUS) i II filarze (otwarte fundusze emerytalne). Dodatkowo oszczędzać można dobrowolnie w III filarze. Wachlarz produktów oferowanych konsumentom z myślą o przyszłej emeryturze jest bardzo szeroki. Jednym z nich jest indywidualne konto emerytalne (IKE), czyli umowa zawarta przez konsumenta z jedną z instytucji finansowych. W zależności od wybranej formy oszczędzania, stroną umowy o IKE może być m.in. biuro maklerskie, zakład ubezpieczeń, bank lub fundusz inwestycyjny.
Najnowszy raport prezes UOKiK dotyczy kontroli przeprowadzonej w 2011 r. Skontrolowano siedem banków, trzy podmioty prowadzące działalność maklerską, dziesięć towarzystw funduszy inwestycyjnych oraz pięć zakładów ubezpieczeń. Prezes Urzędu zakwestionowała praktyki 16 instytucji finansowych. Zarzuty UOKiK dotyczą głównie stosowania postanowień naruszających interesy ekonomiczne konsumentów. Zastrzeżenia dotyczyły m.in. braku możliwości dysponowania środkami – zastrzeżenia Urzędu wzbudziło ograniczenie oszczędzającym na emeryturę prawa do decydowania o zgromadzonych środkach. Ponadto prezes Urzędu zakwestionowała pozbawianie konsumentów prawa wyboru subfunduszy, w których chcieliby ulokować środki w przypadku likwidacji jednego z nich. Jak również braku indeksacji sumy ubezpieczenia – wątpliwości prezes Urzędu wzbudziło postanowienie, zgodnie z którym w przypadku inflacji odpowiednio wzrasta składka przy czym suma ubezpieczenia pozostaje niezmienna. Zastrzeżenia UOKiK objęły także nadmierne wymagania przy wypłacie środków. Chodzi o klauzule, które utrudniały konsumentom wypłatę środków. Jak się okazało, przedsiębiorcy np. uzależniają wypłatę środków z IKE po śmierci oszczędzającego od spełnienia dodatkowych warunków, które jednak nie wynikają z przepisów np. uwierzytelnienia aktu zgonu przez polską placówkę dyplomatyczną.
Analiza umów IKE dała podstawę do wszczęcia przez prezes Urzędu 13 postępowań w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Do sądu zostanie skierowanych 8 pozwów o uznanie łącznie 17 postanowień za niedozwolone. Jak pokazują dane KNF, od 2004 r. do I półrocza 2011 r. jedynie co dwudziesty Polak aktywny zawodowo zdecydował się na IKE – otwarto 799 tys. takich kont, na których zgromadzono 2,9 mld zł środków.
{jumi [*9]}
