„13 grudnia 1981 roku to jedna z najbardziej tragicznych dat w Polskiej historii najnowszej, dlatego że na ulicach polskich miast z rąk komunistów zginęły niewinne osoby, dlatego że ponad dziesięć tysięcy osób zostało internowanych przez komunistów, za rzeczy których mieli dopuścić się w przyszłości, a więc nawet z pogwałceniem komunistycznego prawa. Dlatego, że ponad dziesięć tysięcy osób zostało skazanych drakońskimi wyrokami za swoje przywiązanie do wolności a także dlatego, że cień 13 grudnia i stanu wojennego położył się na Polskę roku 1989 i cały system transformacji ustrojowej w III Rzeczpospolitą.
W tej historii są źli którzy zniewolenie nieśli w sercach, którzy tłamsili wolność, którzy niszczyli zwykłych ludzi pragnących wolności, ale w tej historii są też ci dobrzy, ci którzy nieśli wolność w sercu przez całe lata osiemdziesiąte i którzy ją donieśli do roku 1989, i niosą do dzisiaj. Tymi dobrymi historii 13 grudnia jesteście wy drodzy państwo.”
– powiedział dr Karol Nawrocki prezes Instytutu Pamięci Narodowej.
W ramach uroczystości odbył się Apel Pamięci ofiar stanu wojennego i złożenie wieńców pod tablicą upamiętniającą bohaterów wolności.
Historia mokotowskiego więzienia opowiada nie tylko o cierpieniu, ale również o ciągłości pokoleń Polaków walczących o niepodległość i ponoszących ofiary w tej walce, wielkości i siły ducha. Od Polskiego państwa podziemnego, poprzez powojenne podziemie zbrojne i opór polityczny, opozycję lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych po pokolenie Solidarności które w tej walce zwyciężyło.
– powiedziała Adrianna Garnik dyr. Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL witając odznaczonych Krzyżem Wolności i Solidarności.
Wydarzenia
Spotkania z opozycjonistami i osobami prześladowanymi przez aparat represji PRL, warsztaty ukazujące metody działania Służby Bezpieczeństwa, sesje naukowe, projekcje filmów i wystawy to tylko część wydarzeń, które przygotowało Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, aby upamiętnić ofiary stanu wojennego.
Gośćmi Muzeum byli Antoni Macierewicz, Piotr Naimski i dr Justyna Błażejowska, którzy opowiedzieli o działalności Czarnej Jedynki oraz powstaniu i działalności Komitetu Obrony Robotników, pokazując jak bardzo historia KOR została zawłaszczona przez lewicę laicką na potrzeby narracji przez nią prowadzonych.
13 grudnia
O poranku 13 grudnia pod przewodnictwem ks. Tomasza Trzaski na terenie Muzeum została odprawiona msza święta. W homilii można było usłyszeć:
„Przyznam się, że mi – człowiekowi urodzonemu po stanie wojennym – ciężko jest niekiedy zrozumieć, gdy ktoś mówi: „obchodzimy kolejną rocznicę wprowadzenia stanu wojennego”. Dziś 13 grudnia 2023 r. co dane nam jest „obchodzić”? Rocznicę głośnego walenia do drzwi w środku nocy z okrzykiem „otwierać, milicja”? Rocznicę płaczu dzieci, bo nie wiadomo, gdzie zabrano tatusia lub mamusię? Rocznicę rozlewającego się lęku, strachu i grozy? Może jednak rocznicę tchórzliwej decyzji moskiewskich namiestników o wojnie wypowiedzianej narodowi?”
„Tak jak Wy byliście strażnikami wartości, tak i my dziś musimy nimi być. Świat idzie do przodu. Idzie do przodu również świat ideologii. Dziś już nie trzeba walczyć z marksistowskim dialektyzmem. Dziś niezwykle niebezpiecznym zagrożeniem staje się neomarksistowska dyktatura relatywizmu.”
- powiedział ks. Tomasz Trzaska
Seminarium naukowe „Z Rakowieckiej…”
Dział Naukowy Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL zaprosił badaczy zajmujących się stanem wojennym, aby zaprezentowali najnowsze ustalenia dotyczące "wojny polsko-jaruzelskiej" i (wystąpienia) działania resortów siłowych przeciwko społeczeństwu. Wygłoszono referaty o przedsierpniowej opozycji, z której wywodziła się "Solidarność", o reakcji dyplomacji państw zachodnich na stan wojenny czy łagodnej polityce Prymasa Józefa Glempa wobec junty wojskowej. Szczególnie godnym uwagi był referat o odpowiedzialności karnej wobec strajkujących w stanie wojennym oraz o cichych ofiarach, jakimi były dzieci, zabite przez źle przeszkolonych żołnierzy służby zasadniczej.
Zlot „Niepodległościówki”
O tym, jak ważne (i silne) i potrzebne są działania w społecznościach lokalnych można było dowiedzieć się na Zlocie Niepodległościówki podczas dwóch sesji „W drodze do niepodległości – działanie opozycji w PRL” oraz „13 grudnia – wspomnienia z kraju i ze świata”.
Fundacja Walczącym O Niepodległość, Wyklętych, Pokrzywdzonych, Internowanych, Więzionych odznaczyła Krzyżem Służby Niepodległości organizacje i osoby. Odznaczeniami uhonorowano m.in. Stowarzyszenie Niezłomni i Towarzystwo Gimnastyczne Sokół im. Gen. Józefa Hallera oraz biskupa prof. Michała Janochę.
Warsztaty przybliżające metody opresji Służby Bezpieczeństwa
Muzeum przygotowało warsztaty, podczas których można było na własnej skórze przekonać się, jak działała cenzura więzienna, inwigilacja, czy w jaki sposób przeprowadzano prowokacje.
„Jest bardzo mała świadomość tego w jaki sposób aparat represji PRL działał, co musieli przechodzić ludzie. Dla nas jest to bardzo odległe a wydarzyło się całkiem niedawno. Wizyta w Muzeum pozwoliła nam więcej zrozumieć, poznać losy jednostek i społeczeństwa zyskaliśmy świadom zbrodni popełnianych w tym miejscu.” - mówiła licealistka z Łodzi.
„Byliśmy w pokoju, w którym urzędował więzienny cenzor. Mogliśmy przekonać się na własnej skórze, jak zmieniał słowa i zdania, tak aby list więźnia mógł trafić do jego bliskich.” – dodał jeden z uczestników warsztatów.
Rekonstrukcja historyczna – diorama
Przy ulicy Rakowieckiej i na terenie Muzeum odbyła się rekonstrukcja historyczna realiów stanu wojennego. Stanął czołg, pojazdy milicyjne, a rekonstruktorzy ubrani w uniformy Milicji Obywatelskiej i ZOMO pokazali, jak wyglądały interwencje wobec ludności.
“Ja jestem z pokolenia, które jeszcze pamięta stan wojenny i ta pamięć jest dla nas bardzo ważna. Często ludzie przechodzący obok nas pytają, co to za wydarzenie, nie pamiętają daty 13 grudnia. Dopiero, gdy powiemy „stan wojenny”, zaczynają coś kojarzyć. Robimy to przede wszystkim po to, aby przywracać pamięć o 13 grudnia i stanie wojennym, tym starszym jak i tym młodszym którzy urodzili się długo po upadku komunizmu.” – opowiadał Michał Kępiński grupa rekonstrukcji historycznej Milicji Obywatelskiej z Warszawy.
Pojazdy militarne i czołg udostępniło muzeum Zabytków Techniki Wojskowej z Chrycynna. Broń ekwipunek i pojazdy wojskowe pochodziły od prywatnych kolekcjonerów.
Wystawa Poczta Wolności
,,Poczta Wolności. Wystawa znaczków poczty podziemnej z lat 1981-1989 z kolekcji Edwina Klessy ''.
Pan Edwin Klessa to nie tylko uczestnik I Zjazdu „Solidarności”, internowany w stanie wojennym działacz podziemia z Trzcianki w Wielkopolsce. W latach 80. zbierał drukowane i kolportowane w drugim obiegu znaczki i kartki pocztowe. Dziś Jego wyjątkowa kolekcja liczy aż 2,7 tys. znaczków.
- powiedział Jarosław Wróblewski otwierając wystawę
Wystawa potrwa do 13 stycznia 2024 roku.
Koncert Leszka Czajkowskiego
Młodzież z warszawskich szkół z wielkim zainteresowaniem słuchała opowieści Leszka Czajkowskiego o sile, jaką miała wolna pieśń w komunistycznej niewoli. Bard opowiadał o najważniejszych twórcach, takich jak: Jacek Kaczmarski, Przemysław Gintrowski, Jan Krzysztof Kelus, Stanisław Klawe, Andrzej Garczarek, Maciej Zembaty, oraz o kontekście powstania niezapomnianych „przebojów” podziemia.
W murach Muzeum z mocą wybrzmiały: „Ballada o Janku Wiśniewskim”, „Modlitwa o wschodzie słońca”, „Mury” czy „Źródło” zaśpiewane przez Dominikę Świątek-Czajkowską.
