wtorek, kwiecień 23, 2024
Follow Us
piątek, 03 luty 2012 08:42

50 lat bez Klubu Krzywego Koła

Napisane przez Piotr Małagocki
Oceń ten artykuł
(0 głosów)
50 lat bez Klubu Krzywego Koła fot.: arch.

Klub Krzywego Koła od 1995 do 1962 roku stanowił legalne forum debaty ideowo-politycznej dla inteligencji pragnącej zmian w systemie socjalistycznym. Dyskusje prowadzone w klubie dotyczyły także problematyki kulturowej, politycznej, filozoficznej, artystycznej.

 

Klub Krzywego Koła został założony 1955 roku w Warszawie. Początkowo klubowe dyskusje toczyły się w prywatnym mieszkaniu przy ulicy Krzywe Koło, stąd też pochodziła nazwa Klubu. W październiku 1955 roku członkowie organizacji zawarli umowę ze Staromiejskim Domem Kultury o przydzielenie lokalu na cotygodniowe zebrania dyskusyjne. Od tego czasu spotkania odbywały się w czwartki o godzinie 18.00 w sali na pierwszym piętrze.

Klub był miejscem spotkań liberalnej inteligencji, której zależało na wprowadzeniu zmian w Polsce przed październikiem 1956 roku. W Klubie spotykali się ludzie z różnych opcji politycznych, między innymi: piłsudczyk January Grzędziński, członkini KPP Henryka Broniatowska, marksistowski filozof Leszek Kołakowski, marksistowski ekonomista Włodzimierz Brus, Janusz Bogucki, Tadeusz Kotarbiński, Edward Lipiński, Maria i Stanisław Ossowscy, Jan Strzelecki, Tadeusz Szturm de Sztrem, Władysław Bartoszewski, Andrzej Wielowieyski, Jan Wyka, Ludwik Cohn, Jan Olszewski, Aniela Steinsbergowa, Andrzej Munk, płk. Jan Rzepecki, Władysław Bieńkowski, Aleksander Gieysztor, Stefan Kisielewski, Kazimierz Moczarski, Antoni Słonimski, Jan Szczepański, Melchior Wańkowicz i wielu innych. Klubem kierowali Jan Józef Lipski, Aleksander Małachowski oraz Paweł Jasienica.

Przez cały okres działalności Klub był pod obstrzałem władz komunistycznych, które coraz intensywniej dążyły do zlikwidowania niewygodnej opozycji. Oliwy do ognia dolała sprawa Anny Rudzińskiej, oskarżonej o kontakty z Melchiorem Wańkowiczem z paryskiej „Kultury". Ostatni zarząd Klubu powołany został w kwietniu 1961 roku, w którym prezesurę objął niezależny od władz Paweł Jasienica. Z partyjnych raportów wynika, iż w ostatnich miesiącach 1961 roku dyskusje w Klubie prowadziły do „napastliwej krytyki władzy ludowej i negowanie istniejących swobód demokratycznych".

Podczas ostatniego posiedzenia Klubu 3 lutego 1962 roku doszło do zagadkowego pobicia, które nosiło wszelkie znamiona policyjnej prowokacji. Zdarzenie posłużyło jako dogodny pretekst do zamknięcia działalności Klubu Krzywego Koła. Władze komunistyczne nie chciały bowiem dalej tolerować żywiołowych dyskusji na forum klubowym, które wywierały negatywny – zdaniem władz – wpływ na młodzież i autorytet uczonych.

Zamknięcie Klubu stało się spektakularnym przykładem postępującego ograniczenia wolności wypowiedzi, zaostrzenia cenzury. Gomułka podczas XIII plenum KC PZPR zarzucił inteligentom zbytnią swobodę w dyskusjach, brak walki ideologicznej i politycznej, przyjmowanie postawy pseudoobiektywnej, przenoszenie dekadenckich prądów kulturowych z Zachodu, „czarnowidztwo" i uleganie nihilizmowi. Po wielu latach działalność podobną do Klubu Krzywego Koła podjęło Konwersatorium "Doświadczenie i Przyszłość" (1978-1983) z udziałem m.in. b. członka Klubu Krzywego Koła Jana Strzeleckiego.

{jumi[*8]}

a