Czechy: Dolina Babuni ^Wyróżniony

Swoje powstanie oraz popularność zawdzięcza temu, że pisarka Božena Nĕmcová (1820-1862) umieściła w nim akcję swojej najpopularniejszej powieści „Babička” („Babunia), wydanej w roku 1855.

Budzicielka narodu - Bożena Niemcowa - Barbora Novotná

Dziś to już „starocie”, które chyba nieliczni czytają, poza obowiązkową lekturą szkolną, o ile nadal się w niej znajduje. Ale o powieści tej coś wie, poza znajomością jej tytułu, chyba każdy nawet słabo wykształcony Czech. Bo odegrała ona, podobnie jak książki i poezja innych czeskich „budzicieli narodu” w połowie XIX wieku, ogromną rolę w tworzeniu się świadomości narodowej i współczesnej kultury naszych południowych pobratymców. Czechy, stanowiące przez długi okres tylko krainę w austriackiej monarchii Habsburgów, uległy bowiem germanizacji.

• 
• 
• 
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• 
• 
•  

Przynajmniej miasta i mieszczaństwa, bo kwiat rodzimej szlachty zginął w 1620 roku w tragicznej bitwie pod Białą Górą na obecnych przedmieściach Pragi. Nie miejsce tu, aby pisać o czeskim odrodzeniu narodowym, ale trudno nie wspomnieć o roli, jaką odegrała w nim także Bożena Niemcowa. Z domu Barbora Novotná – zarówno jej rok urodzenia, jak i pochodzenie są kwestionowane, co jednak nie ma w tym przypadku znaczenia, przeniosła się w 1821 r. z Wiednia do Ratiborzyc z rodzicami, którzy otrzymali w nich pracę na dworze Katarzyny Wilhelminy Żagańskiej i hrabiego Schulenburga.

Parę słów o Bożenie Niemcowej

Mieszkała z nimi także babka, Magdalena Novotná, która miała ogromny wpływ na przyszłą pisarkę. Co później znalazło odbicie w wyidealizowanych obrazach dzieciństwa (to nie moja ocena, lecz czeskich historyków literatury) w „Babuni”.

Uczyła się w Chwałkowicach, a od 1830 r. w Czeskiej Skalicy. W 1837 r. wyszła za mąż za celnika Josifa Niemca, przenosząc się z nim, a później także sama z dziećmi, z miejsca na miejsce. Początkowo pisała wiersze po niemiecku. Następnie, od początku lat 40-tych XIX w., liczne opowiadania po czesku, stając się w 1943 r. w Domażlicach, a później w innych miejscowościach, zwłaszcza w Pradze, „budzicielką narodu”.

Oprócz „Babuni” napisała jeszcze dwie powieści: „Podhorská vesnice” („Podgórska wioska”) i „V zámku a podzámči” („W zamku i na podzamczu”), ale to ta pierwsza weszła do historii i kanonu literatury czeskiej. Stała się też inspiracją do powstania „Doliny Babuni”. Tak nazywana jest dolina rzeki Upy na północ od Czeskiej Skalicy. A nazwę tę zawdzięcza pisarzowi i lekarzowi w Smiřicach Otakarovi Jedličce, który określenia „Babiččino údoli” użył po raz pierwszy w 1878 r. I bardzo się ono spodobało. W 1952 r. obszar ten ogłoszono rezerwatem krajobrazowym, a w 1978 narodową pamiątką kulturalną.

Ścieżka dydaktyczna Czeska Skalica - Ratiborzyce - Ryžomburk

W dolinie tej wytyczono ścieżkę dydaktyczną o długości ponad 7 km. Jest ona czynna od maja do września i rozpoczyna się przy starej szkole Barunčina w Czeskiej Skalicy. W której, dodam, znajduje się również Muzeum Bożeny Niemcowej.

I prowadzi przez Ratiborzyce, kończąc w Ryžomburku. Jest dobrze oznakowana także jako szlak turystyczny. A przy najciekawszych obiektach lub w miejscach stoją tablice informacyjne z opisami, tylko w języku czeskim, oraz mapkami. Łącznie proponują one 25 przystanków i obiektów do poznania. We wspomnianym muzeum można otrzymać drukowany przewodnik po tej ścieżce.

• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
• Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa Czechy, Doilina Babuni, Niemcowa
•  

Najpopularniejszy jest ponad kilometrowy, malowniczy odcinek od starego młyna Antona Rudera do jazu Wiktorka oraz Stary Bielnik (Staré bĕlidlo). Jest to rozległa, długa łąka między nurtem niewielkiej, wypływającej z Karkonoszy, rzeki Upy i strumieniem. Ze starymi drzewami oraz krzewami przy drodze. Na początku tej długiej łąki stoi pomnik Babuni z dziećmi. Z ciekawą historią. Kamień węgielny położył po niego 25 lipca 1920 r., w ramach obchodów 100-lecia urodzin Bożeny Niemcowej, jeden z najwybitniejszych pisarzy czeskich, Alois Jirásek (1851-1930).

Pomnik i wiejska chata

Natomiast odsłonięcie kamiennego pomnika wykonanego przez rzeźbiarza Ota Gutfreunda we współpracy z prof. Pavlem Janákiem, stało się świętem ogólnonarodowym.

6 czerwca 1922 roku na tę uroczystość zjechały delegacje z całego kraju. W tym wiele w strojach ludowych. Odbył się m.in. przejazd alegorycznych wozów z czeskiej Skalicy do Ratiborzyc. Wiadomo, że Bożena Niemcowa spędziła w 1844 r. w domku wiejskim, obecnie nr 7, święta ze swoimi dziećmi. I on stał się centralnym miejscem powieści „Babunia”. Jest w nim obecnie niewielkie muzeum, które można zwiedzać bezpłatnie, co pół godziny, z przewodniczką.

Meble i wyposażenie w nim z epoki, ustawione po II wojnie światowej, pochodzą z muzeum Bożeny Niemcowej w Czeskiej Skalicy. Na wspomnianych tablicach przy ścieżce dydaktycznej jest mnóstwo informacji o poszczególnych miejscach Doliny oraz zmianach, jakie w nich zaszły w ciągu minionych dziesięcioleci. Np. Stary Bielnik postawił w roku 1797 młynarz Antonin Ruder. W 1842 r. sprzedał go, wraz z młynem, miastu Náchod. W latach 40-tych XIX w. postawiono obok kamienną pralnię dworską. W dawnej Manufakturze Wodnej Mandla obecnie znajduje się ekspozycja produkcji i uszlachetniania płótna lnianego.

Upa, jaz Wiktorka

Bardzo zmienił się jaz Wiktorka na rzece Upa. Początkowo był on drewniany, z lat 1842-1848, przebudowany w latach 1874-1875. Podczas regulacji Upy w XX w. zastąpiono go żelazobetonowym. Dodam, że zaczynają się przy nim spływy kajakowe, o czym informują specjalne tablice. Przy czym swoją nazwę zawdzięcza on, o czym można przeczytać na jednej z tablic informacyjnych Ścieżki dydaktycznej, rzeczywiście żyjącej w tamtych czasach wiejskiej dziewczynie Wiktorce, z jej krótką biografią.

A obok poświęconym jej fragmentem „Babuni”. Trafiłem również na ładną tablicę z gontowym daszkiem z obszernym fragmentem tej powieści. Są też informacje o architekturze, głównie drewnianej, Doliny. Systemie – z ich mapką – rzeczek i strumieni wokół Upy i wiele innych ciekawostek. Przede wszystkim jednak jest to urocze oraz ciche i spokojne miejsce, mimo iż w sezonie odwiedzane dosyć licznie, zwłaszcza przez czeskich turystów. Będąc w tej części Czech warto jednak i tu wpaść. Dodatkowy argument: to bardzo blisko Polski. Zaś w najbliższej i nieco dalszej okolicy jest mnóstwo innych, wartych poznania miejsc i obiektów.

Zdjęcia autora

Autor uczestniczył w wyjeździe prasowym na czeskie Pogranicze Kłodzkie na zaproszenie tamtejszego regionu turystycznego i warszawskiego oddziału Czech Tourismu.