Położona wysoko na skałach, na północnym zachodzie wyspy Malta osada typu miejskiego, formalnie wioska Mellieħa, była zamieszkana już przed 8 tysiącami lat. Tutejsze jaskinie zaś miejscem chronienia się pierwszych przybyszów na wyspę. W jednej z nich odkryto ślady pobytu troglodytów.Równocześnie w innej grocie znajduje się, istniejące już od niemal dwu tysięcy lat, sanktuarium maryjne. W jego pobliżu zaś wykute w skałach w latach II wojny światowej jedne z najdłuższych na wyspie schrony. Nieco dalej strażnicza wieża joannitów, a na mokradłach nad zatoką rezerwat miejscowych i przelotnych ptaków. To tylko najważniejsze atrakcje tego miejsca, o którym poza Maltańczykami oraz tymi cudzoziemcami którzy, jak ja, mieli okazję je poznać, praktycznie chyba nikt, przynajmniej w Polsce, nie słyszał.
Osada na skalistym wzgórzu
A jest tu co oglądać. Mellieħa to bowiem osada z kilkudziesięcioma ulicami, placami i zaułkami położonymi na różnych poziomach wzgórza. Są w niej bary, puby, restauracje oraz sporo sklepów – zwłaszcza spożywczych. A także hotele i kwatery prywatne, poczta, policja, apteka, wypożyczalnie samochodów oraz – tuż przy wejściu do Sanktuarium Maryjnego i w pobliżu wejścia do schronów z lat II wojny światowej, placówka Informacji Turystycznej.
{gallery}4933{/gallery}
W najwyższym punkcie osady, na płaskim szczycie skały, stoi kościół parafialny Our Lady of Victorie – Matki Boskiej Zwycięskiej. Zamyka on z jednej strony miasteczkowy plac przy którym stoją jednopiętrowe domy lokalnych urzędów oraz mieszkalne. Kościół nawiązujący trochę stylem do maltańskiego baroku, z dwiema wieżami z dzwonami oraz zegarami, zaś między nimi kamiennymi figurami Chrystusa z krzyżem oraz dwu apostołów, jest jednak budowlą dosyć młodą. Zbudowano go bowiem w latach 1883 – 1897.
Poniżej, na zboczu skały znajduje się Sanktuarium Maryjne, do którego schodzi się po kamiennych schodach. To kolejna świątynia oraz stary klasztor z obszernym prostokątnym dziedzińcem na który wchodzi się przez ozdobną bramę lub od strony wyższej części wzgórza. Ze znajdujących się na tym dziedzińcu od strony morza arkad roztacza się przepiękny widok na zatokę i okoliczne miejscowości – aż po sąsiednie wyspy: Comino i Gozo. Na bocznych ścianach dziedzińca umieszczono jednolite, duże tablice z białego marmuru, z wykutymi na nich tekstami modlitwy do Matki Bożej z Mellieħy w kilku językach, w tym polskim.
Wizerunek Maryi dziełem apostoła Łukasza?
Najważniejszym miejscem kultu maryjnego jest tu Grota Madonny. Nazywana The Grotto of Our Lady, ewentualnie of the Madonna. Ta naturalna grota związana jest z chrześcijaństwem od jego zarania. Według przekazów miał ją odwiedzić apostoł Paweł, gdy przebywał na Malcie w roku 60–tym po rozbiciu się o pobliskie skały statku, którym płynął z Palestyny do Rzymu. Zaś największą tutejszą świętość, fresk – obraz Madonny, namalować miał rzekomo, w tym samym roku, apostoł Łukasz. Uznawany on jest za najstarszy poświęcony jej obraz na wyspach Maltańskich.
Z faktów historycznych warto przytoczyć, że grota ta w V wieku była pod opieka zakonu augustianów i została w 409 roku konsekrowana przez grupę biskupów jako kościół. Zaś w roku 1091 z inicjatywy hrabiego Rogera stała się miejscem kultu maryjnego, które było odwiedzane i dotowane przez biskupa oraz wielkiego mistrza zakonu joannitów. Z innych ważnych dla tego miejsca dat odnotuję jeszcze, że w roku 1747 Sanktuarium konsekrował biskup Alpheran de Bussan. W 1960 roku papież Jan XXIII stwierdził, że jest ono jednym z najważniejszych na świecie. Zaś 26 maja 1990 roku odwiedził je i modlił się w nim papież Jan Paweł II. O czym przypomina duża, poświęcona tej wizycie wystawa.
Po wejściu do Groty Madonny znajdujemy się najpierw w przedsionku. Jest w nim źródło wody o podobno cudownych właściwościach. Na lewej ścianie zaś kilkanaście obrazów przedstawiających burzę morską i katastrofę statku, którym płynął apostoł Paweł. A wśród nich kopia słynnego, cudownego obrazu – fresku Madonny z Dzieciątkiem namalowana przez prof. Calila w 1899 roku. W przedsionku kaplicy maryjnej jedna ze ścian wypełniona jest różnego rodzaju protezami, butami, gipsowymi opatrunkami i innymi wotami, które pozostawili „cudownie" uzdrowieni pielgrzymi.
Modlił się tu Jan Paweł II
W niewielkiej kaplicy, w barokowym ołtarzu centralne miejsce zajmuje będący przedmiotem szczególnego kultu wspomniany obraz – fresk Madonny z Dzieciątkiem. Po bokach ołtarza wiszą duże obrazy o tematyce biblijnej, stoją też dwa marmurowe posągi świętych. Sklepienie pokrywają stare freski. Z kaplicy przechodzi się do zbudowanej znacznie później kościelnej nawy. Obok niej, w długim i wąskim korytarzu eksponowane są w gablotach i na ścianach pamiątki, przede wszystkim zdjęcia, z pobytu w tym sanktuarium papieża Jana Pawła II. Jest wśród nich także sporych rozmiarów ceramiczna tablica z papieskim herbem i tekstem w języku maltańskim.
W tej samej skale, w której znajduje się Grota Madonny, a na jej szczycie stoi kościół parafialny i najwyżej położony plac oraz ulica osady Mellieħa, w latach II wojny światowej wykuto ręcznie jeden z największych na Malcie kompleksów podziemnych schronów, obecnie Muzeum II Wojny Światowej – Mellieha Shelters. Jego korytarze mają łączną długość ponad 500 metrów. Są z nich, w różnych miejscach, wyjścia na zewnątrz, na powierzchnię ziemi, a także wejścia do pomieszczeń bocznych.
Służyły one jako schrony dla całych rodzin, ambulatoria, kuchnie itp. W tych podziemnych korytarzach i schronach ratunek przed niemieckimi i włoskimi bombardowaniami znajdowali zarówno mieszkańcy osady, jak i uciekinierzy z innych miejscowości wyspy. Obecnie w niektórych podziemnych pomieszczeniach eksponowane są manekiny, niestety dosyć miernej jakości artystycznej. Mają one uzmysłowić zwiedzającym, jak wyglądało w nich życie ludzi podczas nalotów i Drugiego Wielkiego Oblężenia Malty w latach wojny.
Pamiątki po Wielkiej Wojnie
Z tym okresem dziejów wyspy związane są również inne obiekty militarne na terenie Mellieħy i w jej okolicach. Jednym z nich jest Westreme Battery, obecnie Muzeum Tunnara. Niewielki bunkier nad morzem zbudowany jako placówka obronna w roku 1716 w systemie umocnień wyspy przez rycerza Perelosa. Podczas II wojny światowej pełniła ona rolę obserwacyjną i wyposażona była w silny reflektor penetrujący morze oraz niebo. Po wojnie korzystali z niej już tylko rybacy oraz przetwórstwo rybne. W roku 2000 jednemu ze stowarzyszeń udało się przekształcić ją w muzeum obrony wyspy oraz przemysłu rybnego.
Znacznie starsza i bardziej imponujących rozmiarów jest Wieża św. Agaty, powszechnie nazywana Czerwoną Wieżą ze względu jej kolor. Zbudowana została w latach 1647-1648 za czasów wielkiego mistrza Lascarisa na najwyższym wzniesieniu między Mellieħą i Cirkewwą – obecnie portem z którego pływają promy na wyspy Comino i Gozo, jako strażnica joannitów. Jest to potężny bastion o czterech wieżach w jego narożnikach, z których roztacza się widok na okolicę, wybrzeże i wspomniane dwie pozostałe zamieszkane maltańskie wyspy.
Rezerwat ptaków Għadia
Na krańcu półwyspu, u nasady którego góruje Czerwona Wieża, stoi mniejsza, ale także ważna w przeszłości w systemie obserwacyjno – obronnym wyspy, Biała Wieża. Zaś między Mellieħą i Czerwoną Wieżą znajduje się wspomniany już ptasi raj – Rezerwat Przyrody Għadira. Zajmuje on 6 ha, jego granica oddalona jest od brzegu morza tylko o około 100 m. Powstał zaś dzięki zabiegom miłośników natury i „ochroniarzy" przyrody. Jest to bowiem miejsce które „od zawsze" było siedliskiem ptaków, w tym rzadkich gatunków gniazdujących na wyspie. A także punkt odpoczynku ptaków przelotnych. Zaobserwowano w nim występowanie już ponad dwu tysięcy gatunków ptaków.
Dla ornitologów jest to więc miejsce szczególnie ważne, zaś dla zwykłych miłośników ptaków świetna możliwość ich podglądania. Rezerwat ten jest otwarty dla zwiedzających poza okresami lęgu ptaków. Tak więc nawet w małych i nieznanych szerzej nawet z nazwy miejscowościach na Malcie, można zobaczyć wiele bardzo ciekawych miejsc i obiektów. Dodam, że Mellieħa wyróżniona została w 2009 roku przez Unie Europejską zaszczytnym tytułem EDEN – European Destination of Excellence.
Reportaż ten, podobnie jak poprzednie z Malty, jest plonem dziennikarskiej podróży studyjnej na jej wyspy zorganizowanej w lipcu br. przez Ministerstwo Turystyki Malty przy pomocy ambasady tego kraju oraz przedstawicielstwa Malta Tourism Authority w Warszawie i maltańskich linii lotniczych Air Malta.
