Kariera po pięciu tysiącleciach
Tajwan w drugiej połowie XX wieku zrobił oszałamiającą karierę, przekształcając się z zapadłego, prowincjonalnego „miejsca zesłań" w jednego z „azjatyckich tygrysów", bardzo liczących się w gospodarce światowej. Dzieje wyspy, mimo marginalnego znaczenia w przeszłości, były okresami bardzo burzliwe. Ludzie mieszkali tu już około 30 tys. lat p.n.e. Tajwan zasiedlony został jednak „dopiero" około 4 tys. roku p.n.e. i to bynajmniej nie przez Chińczyków, lecz ludność austronezyjską. To ich nieliczni potomkowie są tajwańskimi Aborygenami.
Osadnictwo chińskie zaczęło się co prawda już w III w n.e., ale było niewielkie. Nie sprzyjał mu klimat, a także góry i wyżyny pokrywające dwie trzecie wyspy. W 1517 roku Tajwan odkryli Portugalczycy, nadając mu używaną w świecie niemal do naszych dni nazwę „Formosa". Podobno to Jan Huyhgen van Linschotten, nawigator płynącego wzdłuż jej brzegów statku w pewnym momencie wykrzyknął „Ilha Formosa" – „Piękna Wyspa".
W nieco ponad sto lat później, w 1624 roku, Holendrzy założyli na południu Formosy faktorię sławnej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Rozpoczęli tu uprawę ryżu oraz trzciny cukrowej, które aż do XX wieku były głównymi towarami eksportowanymi z wyspy. Lokalnej siły roboczej było bardzo mało, sprowadzano więc ludność chińską z kontynentu. To od wtedy datuje się masowe zasiedlanie Formosy Chińczykami, nasilone w czasach 22–letnich rządów chińskiego dowódcy Chenga Chenggonga i jego następców.
Tymczasowa stolica
W 1683 roku Tajwan przyłączony został do cesarstwa Chin. Nie na zawsze jednak. W roku 1895 musiało ono, na pół wieku, przekazać ją Japonii. A ona przekształciła wyspę w nowoczesny region. Japończycy zbudowali linię kolejową z północy na południe, rozbudowali drogi i porty, przemysł, zbudowali sieć elektrowni. Wprowadzili też powszechny system szkolnictwa, założyli uniwersytet. I chociaż Tajwan pod rządami japońskimi nie był oazą spokoju i dobrobytu, korzenie dynamicznego rozwoju wyspy w II połowie XX wieku tkwią również w tamtym okresie.
Przegrana Kuomintangu i nacjonalistów Czang Kai-szeka w wojnie domowej z komunistami Mao Tse Tunga i ewakuacja w 1949 roku rządu Republiki Chińskiej na Tajwan zapoczątkowała nowy rozdział w jego dziejach. Z „generalissimusem" przeniosła się nie tylko blisko milionowa armia, ale także dwa miliony ludności cywilnej. Tajpei stał się więc „tymczasową stolicą" Republiki Chińskiej. Trafiły tu wtedy skarby chińskiej kultury narodowej, a wśród nich: zbiory Muzeum Pałacowego w Zakazanym Mieście w Pekinie. Dziś jest to główny magnes przyciągający do Tajpei turystów z całego świata.
Dyktatorskie rządy Czanga i jego syna Cziang Czing-kuo oraz innych przywódców z Kuomintangu nie były bynajmniej demokratyczną idyllą. Wręcz przeciwnie. Była to satrapia porównywana z maoistowską – tyle, że bez „rewolucji kulturalnej". Były to lata nazywane dziś w demokratycznym już Tajwanie Okresem Białego Terroru. Jego ofiary mają już własny pomnik w centrum stolicy.
{jumi {*6}]