Dla tych, których pragnienie przygody pchnie ku pilnej lekturze historii zamczyska, żeby dowiedzieć się, co i jak się w nim wydarzyło…”.
Jest to więc pomysłowy sposób zachęcania ludzi młodych do poznawania różnych historycznych miejsc oraz związanych z nimi opowieści, niekiedy alternatywnych, a także legend i ciekawostek. Książkę napisaną lekko, miejscami żartobliwie, z przymrużeniem oka, jeżeli chodzi o opisywane wydarzenia i historyjki, czyta się z przyjemnością. Chociaż sądząc ze sposobu pisania autorki niekiedy, w trakcie lektury miałem wątpliwości, czy jest to książka rzeczywiście dla tytułowych „młodych tropicieli duchów”, a więc nastolatków, czy raczej dla starszych dzieci. Interesujące teksty wzbogaca ciekawa grafika ilustracyjna.
Jak na „prawdziwy” przewodnik przystało, autorka stara się we wstępie odpowiedzieć na pytania: Gdzie i kiedy można spotkać ducha? Co zrobić, gdy już się go spotka? Jak, i dlaczego, duchu straszą? Dlaczego są sławne? Jest też zestaw przedmiotów przydatnych w „trakcie poszukiwania duchów” oraz informacje o „niektórych duchach typowych dla Polski”. Za bardzo sensowne uważam uwzględnienie w tym przewodniku „Klasztornego słowniczka krzyżackiego” z wyjaśnieniem znaczenia takich określeń jak m.in. dormitorium, refektarz, kapitularz, infirmeria czy komtur. Na końcu podana jest bibliografia: 7 książek i 32 źródeł internetowych. A także lista miejsc „z duchami” z możliwością wpisywania dat, kiedy się je zwiedzało oraz ew. zbierania pieczątek zamków, pałaców, kopalń, lochów oraz innych obiektów „słynnych z duchów”.
Autorka uwzględnia 33 takie obiekty i dodatkowo 6 kopalń, w których opowiadane są legendy o ich duchu – Skarbniku. Ich lokalizację na mapie Polski można obejrzeć na wewnętrznej, rozkładanej stronie przedniej okładki. Okazuje się, że są one dosyć równomiernie rozrzucone na całym obszarze kraju, chociaż z pewną ich koncentracją na północy w dawnych zamkach, lub innych budowlach pokrzyżackich. Wśród „znanych” duchów i zjaw dominują Białe (ale jest też Czarna) Damy. Królewny, księżniczki, szlachcianki, mieszczki, ale trafiają się też dziewczyny czy kobiety „z ludu”. A obok przedstawicielek „płci pięknej” trafiają się również mężczyźni, a nawet duchy… zwierząt.
Przeważnie są to postacie historyczne, które istniały w rzeczywistości, lub związane z historią, a nie tylko legendami. Np. otwierająca listę „duchów” Teofila z Dzialyńskich Szołdrska-Potulicka z Kórnika, Anna Konstancja Wielopolska „Biało – Czarna Dama” z Suchej Beskidzkiej, królowe i księżniczki: Bona, Barbara Radziwiłłówna czy Anna Wazówna. Nie brak jednak również postaci raczej legendarnych, jak np. Kardynał z Lipowca, Zakonnice z Drzewicy, Piękna pani Tuczyńska z Tuczna i jej kochanek, Starościanka Hanka z Gołańczy, Biała Dama z zamku Homole, Kawaler Maltański z poznańskiej katedry, czy Czerwony Upiór z zamku w Grodźcu.
Historii każdego z „duchów” i miejscu, w którym można go spotkać, przewodnik poświęca przeważnie 4 strony. Z ilustracjami, opisem jego historii, w jednym przypadku – księcia Bogusława i jego zony Brunhildy z zamku w Niedzicy, w postaci króciutkiego „Dramatu w trzech aktach”, dziejów zamku, pałacu czy innego obiektu lub miejsca, w którym „można go spotkać”. A także przynajmniej jednej ciekawostki z nimi związanej. Np., że wspomniana Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka z Kórnika sprowadzała z Francji książki, a do niej wysyłała… bieliznę do prania. Czy, że w Tucznie, gdy straszy para duchów, słychać podobno turkot kołowrotka, którym niewierna żona zagłuszała niegdyś swoje miłosne igraszki z kochankiem. Podobne przykłady można mnożyć.
Już wiele tytułów tych rozdzialików – opowiastek zachęca do lektury, Chociażby: „Diabeł Wenecki”. „Perły królowej Bony na zamku w Czersku”. „Uparta parafianka we Wrześni”. „Homole – o Białej Damie, która przestała straszyć”. „Lipowiec – nudny los ducha”. „Bobolice, czyli awantura w tunelu”. „Czarny pies”. „Alchemik z Nowego Sącza”. „Rozbójnik w beczce”. „Smutne losy czarownicy z Reszla”. „Szlachetny błazen z Bolkowa”. „Piękny duch z Dzikowa. Ale jaki był charakter panny?”. lub „”Duchu w toalecie? Zajrzyjcie do Kwidzyna” czy „Bardzo „duszny” zamek w Malborku. W sumie jest to ciekawy i dobrze zrealizowany pomysł. Lektura tego przewodnika, nie mówiąc już o zwiedzaniu z nim opisywanych miejsc, powinna zachęcić młodzież do poznawania historii, zabytków oraz legend. Może on być także prezentem np. z okazji imienin, urodzin, przejścia do następnej klasy, czy nawet… pierwszej komunii.
NIE WSZYSTKO O STRASZENIU. PRZEWODNIK DLA MŁODYCH TROPICIELI DUCHÓW W POLSCE. Autorka: Anna Jurczyńska. Ilustracje: Aleksandra Lisek. Przewodnik Bezdroży, wyd. I, Helion, Gliwice 2022, str. 191, cena 49,90 zł. ISBN 978-83-283-8210-7
