poniedziałek, 22 listopad 2021 11:13

Białowieża: stulecie parku narodowego ^Wyróżniony

Napisane przez Cezary Rudziński

wielkość czcionki Zmniejsz czcionkę Powiększ czcionkę

Oceń ten artykuł

(0 głosów)

Cezary Rudziński

Białowieski Park Narodowy, ostatni w Europie obszar lasów pierwotnych, rozpoczął w br., a ściślej jego sympatycy, upamiętnianie stulecia istnienia. Nie jest to jeszcze rocznica ścisła, gdyż istniejący już od kilku lat wcześniej rezerwat, Parkiem Narodowym w Białowieży stał się dopiero 11 sierpnia 1932 r. A restytuowany został on 21 listopada 1947 r.

Zamieszkana od epoki neolitu

Jest to drugi, chronologicznie, po Pienińskim, park narodowy w Polsce, a jego Obszar Ochrony Ścisłej wpisano w 1979 r. na Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W 1992 r. ten status dziedzictwa światowego rozszerzony został na przylegający do niego od wschodu, po drugiej strony granicy państwowej, liczący 4500 ha, fragment białoruskiego parku narodowego „Biełowieżskaja Puszcza”. W ten sposób powstał jeden z siedmiu na świecie i trzech w Europie trans graniczny obiekt światowego dziedzictwa ludzkości. Po II wojnie światowej teren Puszczy Białowieskiej podzielony został bowiem na dwie części.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/31705-bia%C5%82owie%C5%BCa-stulecie-parku-narodowego.html?tmpl=component&print=1#sigProIdf1cd5fa480

Mniejszą, obejmującą nieco ponad 42% jej całkowitej powierzchni około 1500 km², przypadła na mocy osobistej decyzji Stalina Polsce, zaś większa, wschodnia część ZSRR, a obecnie niepodległej Republice Białoruś. Historia tej pierwotnej puszczy i osadnictwa w niej ludzi sięga 4,5 tys. lat. Zainteresowanych szczegółami odsyłam do bardziej kompetentnych źródeł, których jest sporo. Wspomnę tylko, że najstarsze ślady obecności ludzi w tej puszczy pochodzą z okresu neolitu. Świadczą o tym znalezione narzędzia z krzemienia, kamienne toporki i resztki naczyń. W czasach od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. były w niej już ludzkie osady.

Inicjatywy z pomyślnym finałem

Potwierdzają to odkryte dymarki do wytopu żelaza z rudy darniowej, ślady wypalania węgla drzewnego i hodowli bydła domowego. W średniowieczu puszcza była m.in. terenem łowieckim dla władców, możnych i miejscowej ludności. A także pozyskiwania drewna. Jego rabunkowy wyrąb miał miejsce podczas okupacji niemieckiej zarówno w latach I, jak i w nieco mniejszym zakresie II wojny światowej. Pierwsze plany utworzenia w puszczy otaczającej Białowieżę i jej nieco dalsze okolice parku narodowego powstały już w 1916 roku, nie zyskały jednak odpowiedniego poparcia. Pomysł ochrony chociażby części tego wielkiego kompleksu leśnego, składającego się jeszcze w XVI w z kilku sąsiadujących ze sobą puszcz, wrócił w trakcie liczenia w 1919 roku białowieskich żubrów.

Dopiero jednak 29 grudnia 1921 r., z inicjatywy polskich przyrodników i leśników na czele z prof. Władysławem Szeferem, Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych wydzieliło leśnictwo, później przekształcone w nadleśnictwo, w którym 5 oddziałów leśnych stało się rezerwatem ścisłym. A inne, w widłach rzek Narewki i Hwoźnej, rezerwatu częściowego. Ta data stanowi podstawę, czy pretekst, do rozpoczęcia obchodów stulecia Białowieskiego Parku Narodowego już w br. Bo do jego faktycznego powstania upłynęło jeszcze kilka lat. W 1923 r. rozpoczęto prace badawcze i całe nadleśnictwo Rezerwat objęto ścisłą ochroną przyrody.

Formalnie od 1932 roku

Dopiero 4 sierpnia 1932 r. nadleśnictwo to przekształcone zostało w Park Narodowy w Białowieży. Początkowo o powierzchni 4693 ha. Podlegał on Dyrekcji Lasów Państwowych w tej wsi, ale opiece naukowej Zakładu Doświadczalnego Lasów Państwowych w Warszawie. Obecną nazwę Białowieski PN otrzymał 21 października 1947 r. Dołączono do niego wówczas łąki nad rzekami: Narewką, która stała się zachodnią granicą parku i Hwoźną – północną. Wschodnią była i jest granica państwowa. W 1996 r. powierzchnię parku powiększono do 10.502 ha, przyłączając od niego części dwu sąsiednich nadleśnictw.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/31705-bia%C5%82owie%C5%BCa-stulecie-parku-narodowego.html?tmpl=component&print=1#sigProId8ac19dc4d9

Utworzono też otulinę parku o pow. 3224 ha. Wśród jego drzew dominują świerki i graby, mniejsze powierzchnie zajmują olchy, sosny, brzozy, dęby i jesiony. Nie brak też mniejszej roślinności. Z bogatej fauny najsłynniejsze są żubry, najpotężniejsze dzikie zwierzęta w Polsce. W sumie kilkaset sztuk, co stanowi ich największą wolnościową populację na świecie. Żyją one w obrębie Ochronnego Ośrodka Hodowli Żubrów o pow. prawie 275 ha, w którym znajduje się hodowla zamknięta. Reszta zaś, jako hodowla wolna, na terenie całego, około 130 tys. ha, obszaru całej polskiej części Puszczy Białowieskiej.

Po obu stronach granicy

Jak już wspomniałem, przylega do niej część białoruska, z rezerwatem–parkiem narodowym. W obu częściach Puszczy byłem już po kilka razy, zwiedzając w niej najcenniejsze i najbardziej godne uwagi miejsca, a także muzea, gdyż są one zarówno w polskiej jak i białoruskiej części. I oba są godne uwagi. Pisałem o nich zresztą już parokrotnie, dodając mnóstwo zrobionych tam zdjęć, a teksty te są nadal do przeczytania na naszych stronach. W białoruskiej części parku najpopularniejsze jest Gospodarstwo Dziadka Mroza, jak na wschodzie nazywany jest św. Mikołaj oraz jego towarzyszki Snieguroczki (Śnieżynki).

Zajmuje ono prawie 15 ha puszczańskiej polany, na której głównym obiektem jest siedziba gospodarza. Zimą w czerwonym płaszczu wyszywanym złotem, latem w białej szacie, z białą brodą i wąsami, wita on gości w towarzystwie ubranej w błękitno-biały, ludowo-baśniowy strój. Snieguroczka ma także własny dom. W jego pobliżu stoją dwa drewniane budynki „Skarbców”, w których gromadzone są tysiące listów nadchodzących od dzieci, ich niezliczone rysunki oraz stare, zabytkowe sprzęty domowe i gospodarcze z regionu puszczy. Jest również młyn, który „mieli troski i kłopoty” oraz wysoki świerk pełniący przez cały rok rolę noworocznej choinki.

Wiskule: tu zlikwidowano sowieckie imperium zła

A na terenie Gospodarstwa ponadto duża, plenerowa galeria drewnianych rzeźb: postaci z bajek, wszystkich miesięcy w roku z ich białoruskimi nazwami, zwierząt itp. Z wizytą „u Dziadka Mroza” byli już, do czasu mojego ostatniego tam pobytu kilka lat temu, goście z 70 krajów świata. A w zimie, przynajmniej przed pandemią, bywało ich do 8 tysięcy dziennie! Inną atrakcją we wschodniej części Puszczy jest białoruski rządowy ośrodek Wiskuli, w którym 8 grudnia 1991 roku – wkrótce będzie 30-lecie! – prezydenci: Białorusi – Stanisław Szuszkiewicz, Rosji – Borys Jelcyn i Ukrainy Leonid Krawczuk podpisali akt likwidacji ZSRR.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/31705-bia%C5%82owie%C5%BCa-stulecie-parku-narodowego.html?tmpl=component&print=1#sigProId965cdc6dcd

Wnętrze tej rezydencji, obecnie prezydenta Białorusi, nigdy nie było i nadal jest niedostępne „dla osób postronnych”, ale niekiedy można ją, oraz otaczający ją park, oglądać z zewnątrz. Co, a także wykonać serię zdjęć, udało mi się podczas jednego z pobytów na Białorusi i zdjęcie tego budynku publikuję. Popularnym celem turystycznym jest też polski Białowieski Park Narodowy, do którego przyjeżdża po około 140 tys. turystów rocznie. Najpopularniejszymi w nim są oczywiście: Rezerwat Pokazowy Żubrów, Muzeum BPN i ścieżki na terenie Obszaru Ochrony Ścisłej.

Miejsce „wojny hybrydowej”

Obecnie niestety, również fragmenty przygraniczne obu części Puszczy Białowieskiej, są terenem „wojny hybrydowej” prowadzonej przez Białoruś z Polską i Unią Europejską oraz tragedii migrantów łudzonych „lepszym życiem” po, rzekomo łatwej do pokonania, ich granicy. Ale to, miejmy nadzieję, wkrótce skończy się, a obie części puszczy, w której jest przecież także specjalne przejście graniczne dla turystów pieszych, staną się celem poznawania nie tylko przez mieszkańców Polski i Białorusi, ale również ze świata. Bo jest to przecież wielka, międzynarodowa atrakcja.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/31705-bia%C5%82owie%C5%BCa-stulecie-parku-narodowego.html?tmpl=component&print=1#sigProIdb86217743e

W naszym kraju obchody stulecia Białowieskiego Parku Narodowego i związane z nim imprezy oraz wydarzenia rozpoczęły się już na początku tegorocznej części minionej zimy. Zapoczątkowała je sztafeta narciarska „100 kilometrów na 100-lecie BPN”. Latem odbyła się sztafeta rowerowa do puszczańskiego oddziału nr 100 pt. „1000 km na 100 lat BPN”. Ukazała się również mapa „100 powodów, by odwiedzić Puszczę Białowieską na 100 lat ochrony przyrody BPN”, wydana przez WWF Polska, a przygotowana przez trójkę mieszkańców jej regionu.

Jubileuszowa ścieżka spacerowo – edukacyjna

Ostatnio zaś stworzono i otwarto specjalną ścieżkę spacerowo-edukacyjną „Nasz park ma 100 lat! Historia ochrony przyrody BPN”. Była to inicjatywa oddolna, dofinansowana w konkursie na Rozwój Inicjatyw Społecznych w ramach projektu “Podlaskie Lokalnie NOWEFIO 2021-23”. Wspólnymi siłami: Stowarzyszenia Wspólna Białowieża, Białowieskiej Akademii Różnorodności oraz Urzędu Gminy Białowieża stworzono ścieżkę składającą się ze 100 kamieni/głazów zaaranżowanych w krajobrazie Białowieży, ułożonych malowniczo wzdłuż Parku Pałacowego.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/31705-bia%C5%82owie%C5%BCa-stulecie-parku-narodowego.html?tmpl=component&print=1#sigProIdc6e021aa7a

Część z tych kamieni została zaopatrzona w tabliczki z datą i tytułem oraz kodem QR przekierowującym do informacji o najważniejszych wydarzeniach i osobach związanych ze 100-letnią historią BPN. To dopiero początek pomysłów i imprez, które mają upamiętnić jubileusz tego wspaniałego parku narodowego, jeszcze bardziej spopularyzować go i zachęcić turystów krajowych i zagranicznych do poznawania go. Szczególnie ważne jest, aby jak najszybciej zakończył się graniczny „konflikt migracyjny”, a stosunki polsko – białoruskie poprawiły na tyle, aby znowu możliwe stało się zwiedzanie obu części tej wyjątkowej puszczy znajdującej się na Liście Dziedzictwa UNESCO.

Więcej ciekawych relacji podróżniczych i informacji turystycznych na portalu Stowarzyszenia Dziennikarzy – Podróżników „Globtroter: https://www.globtroter.info