Globtroter: Wola Okrzejska Dom Rodzinny Sienkiewicza ^Wyróżniony

Napisał TB

wielkość czcionki Zmniejsz czcionkę Powiększ czcionkę
Wydrukuj
E-mail

Oceń ten artykuł

(2 głosów)

Pierwszy polski noblista w dziedzinie literatury (1905) Henryk Sienkiewicz (1846-1916) urodził się w dworku dziadków po kądzieli, a ściślej babki Felicjanny Cieciszowskiej, w niewielkiej wsi Wola Okrzejska w powiecie łukowskim Cezary Rudziński

Pierwszy polski noblista w dziedzinie literatury (1905) Henryk Sienkiewicz (1846-1916) urodził się w dworku dziadków po kądzieli, a ściślej babki Felicjanny Cieciszowskiej, w niewielkiej wsi Wola Okrzejska w powiecie łukowskim, na styku Podlasia, Lubelszczyzny i Mazowsza, obecnie w woj. lubelskim. Od 1965 roku w dawnej dworskiej oficynie, w której przyszedł na świat przyszły pisarz, znajduje się Muzeum Henryka Sienkiewicza.

Muzeum Sienkiewicza w dworskiej oficynie

Stoi ona na skraju dawnego założenia dworskiego z parkiem. A przed wejściem do niego na tablicy z dużą fotografią pisarza i mniejszymi wnętrza oraz otoczenie muzeum, umieszczono również mapę gminy Krzywda, w której położona jest Wola Okrzejska i Okrzeja, też związana z Sienkiewiczem i jego rodziną, a także 16 zaznaczonych na niej miejsc i obiektów wartych poznania. Ponadto obszerna informacja o ponad półwiekowej już historii tego muzeum. Powstało ono w ramach przygotowań do obchodów 120 rocznicy urodzin i 50 śmierci pisarza.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/30284-globtroter-wola-okrzejska-dom-rodzinny-sienkiewicza.html#sigProId32098ee0c7

Można z niej dowiedzieć się, że dawna oficyna dworska, przekształcona w dworek, odbudowana została od fundamentów, z zachowaniem kominów i ścian wewnętrznych. Tyle tylko, poza parkiem, pozostało po II wojnie światowej i powojennych dewastacjach, z tutejszego zespołu dworskiego, w którym była też gorzelnia i budynki gospodarcze. Są również informacje o innych miejscach sienkiewiczowskich w okolicy, a także o samym muzeum, którego celem jest gromadzenie, przechowywanie i opracowywanie naukowe oraz udostępnianie materiałów związanych z twórczością i życiem pisarza, który w tym miejscu spędził pierwsze 9 lat życia.

Tradycje rodzinne Sienkiewiczów

Jak wiele zdołano ich zgromadzić oraz o bogatej działalności tej placówki, która organizuje także konferencje naukowe, jest miejscem zlotów harcerskich i szkolnych oraz innych imprez i odwiedzana licznie przez turystów, przekonać można się wchodząc do muzeum wejściem od strony dworskiego parku. Rosną w nim stare drzewa, stoi zaś 6 drewnianych, ludowych rzeźb bohaterów sienkiewiczowskich powieści i nowel, m.in. Zagłoba, Oleńka, Janko Muzykant.

Kilka pomieszczeń dworku wypełnia mnóstwo eksponatów w grupach tematycznych. W pierwszej sali prezentowane są tradycje rodzinne i związki Sienkiewicza z Ziemią Łukowską. Na ścianach można oglądać zdjęcia jego rodziców Józefa Sienkiewicza (1813-1896) i Stefanii z Ciecieszowskich Sienkiewiczowej (1820-1873). A także ciotki Aleksandry Dmochowskiej z Ciecieszowskich, dziedziczki majątku Burca, w którym małoletni Henryk spędzał wakacje i wiele innych. Moją uwagę przyciąga m.in. fragment, w dużym powiększeniu, wspomnień piastunki przyszłego pisarza, Anieli Gołębiewskiej, która została nią mając 15 lat, a malec 2 miesiące.

Niezliczone, cenne pamiątki

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/30284-globtroter-wola-okrzejska-dom-rodzinny-sienkiewicza.html#sigProId35dbd79700

Wartych dokładniejszego obejrzenia eksponatów lub przeczytania opisów jest mnóstwo, także w kolejnych salach. W następnej za biurkiem, przy maszynie do pisania oraz otwartej podróżnej walizeczki z trunkami i szklanymi kieliszkami, siedzi naturalnej wielkości figura Henryka Sienkiewicza, mając za plecami, kilim ze skrzyżowanymi szablami, strzelbą oraz myśliwskimi trofeami: głową łosia i porożem antylopy. Na sąsiednich ścianach jest ich więcej, także skóra dzika i wypchane zwierzęta.

Ale przede wszystkim stoją lub wiszą szafy i gabloty pełne książek, korespondencji rodzinnej, rękopisów autora i wielu innych pamiątek. Są wśród nich m.in. cylinder i czarny kapelusz pisarza, jego podróżne sztućce, szachy, okulary i wiele, wiele innych przedmiotów będących pamiątkami po nim. Jakie mnóstwo pamiątek i eksponatów różnego rodzaju zdołało tu zgromadzić, świadczy m.in. opublikowany w formie dużej księgi i dostępny w muzealnym kiosku ich gruby, oprawiony spis inwentarza liczący setki stron. Z wielu innych wystawionych przedmiotów warto wymienić portrety i popiersia pisarza oraz obrazy i rzeźby bohaterów jego powieści i nowel. „Janko Muzykant” namalowany przez Franciszka Kostrzewskiego w 1904 r., „Latarnik” Jana Molgi, „Bohun” Franciszka Pautscha z 1927 r. i wiele innych.

Przekłady i adaptacje filmowe

Cennymi są ilustracje Konstantego Górskiego do „Trylogii” z 1911 r. i szkice Marii Eysmontowej z 1904 r., czy akwarele z 1905 r. Są też fotografie z podróży pisarza po kraju i świecie oraz osób, z którymi je odbywał lub spotykał się. M.in. sławnej polskiej i amerykańskiej aktorki Heleny Modrzejewskiej, czy pierwowzorów jego bohaterów, np. Rudolfa Piotrowskiego, który „stał się” panem Zagłobą. Jedna z dużych gablot wypełniona jest medalami i monetami o tematyce sienkiewiczowskiej. Szafy i półki wypełniają pierwsze i późniejsze wydania książek Sienkiewicza oraz ich przekładów na kilkadziesiąt języków.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/30284-globtroter-wola-okrzejska-dom-rodzinny-sienkiewicza.html#sigProIdc00680b375

Nie tylko europejskich, ale również arabski, ormiański, chiński, japoński itp. Szalenie ciekawe są eksponaty filmowe. Miłośnicy nie tylko twórczości pisarza, ale i jej adaptacji, a było ich już blisko 30 na dużych i małych ekranach, mogą dostać zawrotu głowy w jednej z sal o ścianach pokrytych plakatami filmowymi oraz rekwizytami z filmów. Jest wśród nich m.in. tron Nerona z „Quo Vadis”, sukienka Nel z „W pustyni i puszczy”, dwa miecze i inne rekwizyty z „Krzyżaków”, naczynia i różne drobiazgi z innych filmów czy seriali telewizyjnych.

Salonik

Inna z muzealnych sal to „Salonik” w stylu czasów pisarza, w którym głównym, cennym eksponatem jest francuski fortepian marki „Erard” z 1840 roku, należący do matki pisarza, na którym w dzieciństwie grywał zarówno on, jak i jego rodzeństwo. W saloniku tym jest także ekspozycja masek afrykańskich oraz kilka ciekawych obrazów oraz innych eksponatów i bibelotów. A w całym muzeum również mebli i innych sprzętów zarówno pamiątek rodzinnych, jak i z epoki.

Warto przypomnieć, o czym zapewne wie niewielu czytelników jego dzieł oraz widzów kinowych i telewizyjnych, że pisarz miał on aż cztery imiona: Henryk Adam Aleksander Pius. Urodził się tu, w Woli Okrzejskiej 5 maja 1846 roku, zmarł w Vevey w Szwajcarii 15 maja 1916 roku. Pochowany został najpierw tam, a jego szczątki ostatecznie w katedrze warszawskiej. Był autorem 21 nowel i 12 powieści oraz dwu cykli reportaży (w formie listów z podróży) i jednej sztuki scenicznej. Z których przede wszystkim najsłynniejsze powieści przetłumaczone zostały na większość liczących się języków świata.

Okrzeja: kościół, cmentarz i kopiec

Miejsca związane z naszym pierwszym literackim noblistą są jednak w tej części kraju nie tylko w Woli Okrzejskiej, ale także w oddalonej od niej o kilka kilometrów Okrzei. Obecnie wsi liczącej około 1,6 tys. mieszkańców, ale w przeszłości, od co najmniej 1458 do 1663 roku, mieście. Tutejszy kościół, do którego dojeżdżamy po zwiedzeniu Muzeum Henryka Sienkiewicza, ufundowany został przez prababkę pisarza, Teresę z Lelewelów Ciecieszowską. Zgodnie zresztą z wolą jej zmarłego męża, Adamia Ciecieszowskiego, Pisarza Wielkiego Koronnego.

Do dnia dzisiejszego, jak czytam na tablicy informacyjnej przed wejściem na teren świątyni, zachowały się ofiarowane przez nią ornaty, srebrny kielich i monstrancje. Kościół ten zbudowano w latach 1790-1793, a konsekrował go, dopiero w 1806 r., arcybiskup mohylewski (wg. informacji kościelnej w innym miejscu kijowski, co poprzedniego nie wyklucza) Kacper Kazimierz (wg. tejże informacji drugie imię: Kolumn) Ciecieszowski. Też z tego rodu. Nie był jednak pierwszym w tym miejscu. Poprzedni, drewniany, wzniesiono w 1469 roku z fundacji Macieja Grota, właściciela dóbr okrzejskich.

Kościelne kalendarium Okrzei

Spłonął jednak w 1726 roku, a nabożeństwa odprawiano później kilkadziesiąt lat w tymczasowej kaplicy. Wybudowany obecny, murowany, barokowy, wg. projektu Józefa Kannowskiego, „przez wiele lat”, według tej informacji na tablicy przy wejściu na teren kościelny, był w rękach innowierców. Uściśla ją kalendarium z dziejów świątyni znajdujące się w jej kruchcie. Czytam w nim, że w 1906 roku wikariusz Jan Modrzejewski z gronem 900 parafian przystąpili do kościoła mariawitów. Na łono Kościoła katolickiego wrócili w latach 1923-1929.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/30284-globtroter-wola-okrzejska-dom-rodzinny-sienkiewicza.html#sigProIdb3d35758e6

Kalendarium uwzględnia także inne daty, m.in. kilka remontów, z tak „ważnymi” informacjami, jak wymiana w 2001 roku pokrycia dachowego z dachówki na blachę miedzianą oraz kilka innych. Brak jednak w nim roku 1846, z tak chyba istotną dla kultury polskiej informacją, że to wówczas, w zachowanej nadal chrzcielnicy, ochrzczono Henryka Sienkiewicza. Wzmianka o nim dotyczy dopiero roku 1993, gdy to wydarzenie upamiętniło wmurowanie tablicy. Wcześniej, bo w roku 1843, odbył tu ślub rodziców pisarza. W kościele wartych obejrzenia jest kilka ołtarzy oraz dziel sztuki.

Ołtarze i katakumby

W ołtarzu głównym centralne miejsce zajmuje obraz Wniebowstąpienia Pańskiego pochodzący z kościoła dominikanów w Warszawie. W bocznych natomiast „Św. Rodzina” namalowana przez Franciszka Smuglewicza i „Św. Michał”, dzieło Józefa Buchbindera. Na ścianach są epitafia rodziny Ciecieszowskich oraz właścicieli majątku Jagodne.

Z herbem Ciecieszowskich jest także nagrobek na zewnątrz kościoła. Pradziadowie autora „Potopu” oraz ich syn Adam Kolumna Ciecieszowski z żoną Felicjanną z Roztworowskich Ciecieszowską i kilka innych osób z ich rodu, pochowani zostali podziemiach kościoła.

View the embedded image gallery online at:
http://kurier365.pl/globtroter/30284-globtroter-wola-okrzejska-dom-rodzinny-sienkiewicza.html#sigProId28c6c60d03

Natomiast w 1974 r. w miejscu malowideł stropowych Jana Kossowskiego (zachowało się tylko, zrekonstruowane, jego sgraffito przedstawiające św. Antoniego na absydzie) Jan Molga namalował sceny inspirowane twórczością Sienkiewicza: „Dokąd idziesz Panie” i „Obrona Jasnej Góry”, a w prezbiterium „Zmartwychwstanie”. W informacjach tych czytam również, że ostatnio przeprowadzone remonty przywróciły świątyni pierwotną kolorystykę wnętrza. A w latach 2009-2010 wykonano na kościele nowe tynki. Na terenie kościelnym są jeszcze inne obiekty i miejsca warte uwagi.

Pomniki i Kopiec Sienkiewicza

W XIX w. obok wikariatu pochowano liczne ofiary epidemii i głodu, o czym przypomina pamiątkowy kamień. W pobliżu stoi pomnik Jana Pawła II i drugi, upamietniający Polaków i Żydów rozstrzelanych w czasie II wojny światowej. Rosną też trzy dęby poświęcone temu papiezowi, prrymasowi Stefanowi Wyszyńśkiemu i proboszczowi Antoniemu Kresie, zamordowanemu przez Niemców w KL Auschwitz w 1941 r. Na tutejszym cmentarzu jest grób matki Henryka. W 2012 obok zabytkowej, skromnej płyty nagrobnej, stanął wysoki na 5,5, m pomnik z piaskowca przedstawiający matke i syna, z cytatem pisarza na nim.

Kilkaset metrów dalej znajduje się Kopiec Sienkiewicza, usypany w latach 1932-1938 przez społeczeństwo. Powstał nie tylko z ziemi miejscowej, ale także przywiezionej z innych regionów Polski oraz z zagranicy, m.in. z Ameryki. Na koszty jego sypania organizowano bale, zabay taneczne i inne imprezy dochodowe. Z okazji poświęcenia kopca tutejsza placowka pocztowa stosowała 2.X.1938 r. okolicznościowy datownik, ktory zachowal się w moich zbiorach. A w 1980 r. na szczycie kopca stanęlo popiersie pisarza wykute w kararyjskim marmurze pzrez Mariana Gardzińskiego.

Zdjęcia autora

Autor uczestniczył w wyjeździe prasowym Stowarzyszenia Dziennikarzy-Podróżników „Globtroter“ na zaproszenie Talaria Resort & SPA