Czechy: Náchod – Stolica Pogranicza Kłodzkiego ^Wyróżniony

Graniczny gród nad Metują

Jako ciekawostkę wspomnę, że od roku 1601 do Náchodu i jego książęcych władców należał pobliski majątek Sláne. Na którego dawnym terenie znajduje się, po wytyczeniu w 1945 roku nowych granic, polskie przejście graniczne Kudowa – Słone. Przejeżdżane obecnie praktycznie bez zauważania go. Historia Náchodu, liczona od pierwszej pisanej wzmianki o nim w 1254 roku, jest zapewne starsza. Co najmniej od XI wieku na samej granicy traktu handlowego z Pragi na północ aż do Bałtyku, stała Brama Strażnicza z małą osadą i kościółkiem p.w. Jana Chrzciciela. Na tyle jednak znacząca, że to w niej w roku 1068 książę Vratislav II zorganizował sobór ziemski przed kolejną wyprawą wojenną do Polski.

• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
•  

O czym można przeczytać w najstarszej czeskiej kronice Kosmasa. Gród graniczny, którego założycielem był rycerza Hrona z Náchodu z rodu Načeraticů, powstał jednak o blisko dwa wieki później. Na skalnym urwisku nad rzeką Metują stanął zameczek, a w kotlinie pod nim zbudowano miasteczko. Także dziś góruje on nad miastem i jego okolicą, prowadzi do niego 300 kamiennych schodów. Chociaż jest to już inny zamek. A i miasto niewiele ma wspólnego z tamtym średniowiecznym. Właściciele jego, i przebudowywanego zamku, zmieniali się na przestrzeni wieków.

Nachod Kościół pośrodku rynku

Jednym z właścicieli Nachodu był czeski król Jan Luksemburski, ale także husycki hetman Jan Kolda z Żampachu oraz „husycki” król Jerzy z Podiebradów (Jiři z Podĕbrad). Pod koniec XVI w. dobra te przejął ród Smirzyckich ze Smirzyc (Smiřičti ze Smiřic). W okresie wojny trzydziestoletniej dostały się włoskiemu rodowi szlacheckiemu Piccolomunich, a po nich książętom Kuronskim. To tylko przykłady wskazujące na stare korzenie wielu zabytków. Chociaż taki status mają już także niektóre stosunkowo młode, bo sprzed niewiele ponad wieku lub nawet lat 30-tych XX w. Ich największym skupiskiem jest historyczny rynek, obecnie plac Masaryka, oraz jego najbliższe okolice.

Gdy wjeżdżamy nań, gdyż noclegi mamy zamówione w stojącym przy nim hotelu „U Beránka” (Pod Barankiem), spotyka mnie pierwsze zaskoczenie. Pośrodku tego dużego placu na planie niemal kwadratu, stoi nie ratusz, lecz kościół. Rzecz w Czechach raczej niezwykła. Przy czym również o architekturze niecodziennie spotykanej u naszych południowych sąsiadów. Z dwiema wieżami zakończonymi, jak kościoły na szlakach podkarpackiej architektury drewnianej, cebulastymi hełmami pokrytymi poczerniałymi gontami. I osadzonymi na wysokich, kwadratowych podstawach – sześcianach, także pokrytych drewnianymi, w tym samym kolorze, deskami, lub czymś je przypominającym, bo oglądając je z dołu, trudno to stwierdzić.

Od kalwarii do ławeczki pisarza Josefa Škvoreckiego

• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
•  

Przy czym podstawy te wystają poza kamienne ściany wież. Kościół otaczają na placu, tradycyjne dla rynków starych czeskich miast, barokowa rzeźba Św. Trójcy z I polowy XVII wieku na wysokiej kolumnie, w stylu morowych i Wielka fontanna, klasycystyczna, prostokątna, wykuta w roku 1839 z piaskowca, z dekoracjami roślinnymi. Stoją też kamienne posągi. Barokowy, z 1695 roku, Panny Maryi, bogato zdobiony z czterech stron wysokimi postaciami świętych. I późnobarokowy, z 1768 r. św. Jana Nepomucena. Ponadto z jednej strony świątyni stoi szwedzkie działo – w kościelnej wieży pozostała kula armatnia, przypominające udaną obronę miasta w 1639 r. podczas wojny trzydziestoletniej.

Tuż przy kościele, jak gdyby za jego głównym ołtarzem, wznosi się kamienny krzyż Kalwarii z Ukrzyżowanym oraz stojącymi na wysokich słupach u jego podstawy postaciami Marii i św. Jana, a między nimi klęczącej i modlącej się Marii Magdaleny. Jest to klasycystyczna rzeźba miejscowego kamieniarza z roku 1799, nawiązująca do tradycji barokowej. Natomiast między kościołem oraz urzędem pocztowym i neorenesansowym ratuszem, od 2014 roku stoi odlana w brązie ławeczka z siedzącym na niej pisarzem i wydawcą, urodzonym w Náchodzie Josefem Škvoreckim (1924-2012).

Najstarsze zabytki Nachodu

Jest to rzeźba Jozefa Faltusa, ulubione miejsce do fotografowania się, a także startu wycieczek po mieście. Szczególnie ciekawa jest, z bezpłatnym, przewodnikiem, wydrukowanym także w języku polskim, „Po Nachodzie Josefa Škvoreckiego”. Prowadzi ona chyba przez wszystkie ważne miejsca i obiekty, w tym także opisane w jego najważniejszej powieści „Zbabĕlci” („Tchórze”), ale również „Fajny sezon” i innych. Okazuje się, że niemal wszystkie tutejsze zabytki i ważne miejsca oraz obiekty zalecane do zobaczenia, a opisane w również polskojęzycznym folderze „Náchod. Zabytki sztuki i historii w centrum miasta”, znajdują się w rynku lub o kilka kroków od niego.

Pisząc tę relację, korzystałem z niektórych faktów i dat znajdujących się w tym folderze. Poza wspomnianymi już, zamkiem i kościołem św. Wawrzyńca, o których nieco więcej napiszę wkrótce, parę kroków od rynku znajduje się fragment zachowanych średniowiecznych murów miejskich z jedną z wież. Otaczały one miasto od XIV w., zburzono je, gdy okazały się niepotrzebne i utrudniały rozwój przestrzenny Náchodu. Poza rynkiem stoi również barokowy kościół św. Michała z lat 1709-1716, z rzeźbami św. Jana Nepomucena i św. Wacława na fasadzie.

Dwa ratusze…

• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
• Czechy Nachod Czechy Nachod
•  

W rynku, na dwu przeciwległych jego pierzejach, stoją dwa ratusze. Stary, wczesnobarokowy, zbudowany w latach 1657-1659 według projektu Carla Luragha, częściowo przebudowany w XIX w. Z zachowanym barokowym wejściem z herbem miasta oraz, w narożniku, kamiennym pręgierzem, też w XVII w. Obecnie na jego parterze mieści się placówka Informacji Turystycznej. Nowy ratusz, w stylu czeskiego neorenesansu, zbudowano w latach 1902-1904 wg. projektu arch. Franciszka Podhajowskiego. Jego fasadę zdobią piaskowcowe płaskorzeźby z 1909 r. Ládzi Nováka, wykonane według projektu jednego z najwybitniejszych czeskich malarzy i rysowników Mikoláša Aleša (Mikołaja Alesza, 18542-1913).

W narożniku I piętra stoi figura założyciela miasta, rycerza Hrona, wyrzeźbiona przez Čeňka Vosmika. W jednym z XVII-wiecznych domów mieszczańskich, zbudowanym po pożarze w 1663 roku, który strawił sporo drewnianej zabudowy miasta, mieści się Muzeum Náchodska, czyli historii miasta i regionu od czasów najdawniejszych po współczesność. W ekspozycji są w nim m.in. stroje i mundury z różnych epok, a także dwunastometrowej długości makieta miasta w końcu XVIII w. i druga, Kotliny Nachodzkiej, z systemem fortyfikacji z lat 1935-1938.

… I największa kolekcja wózków dziecięcych

Ale także, uwaga !!!, największego w Europie zbioru wózków dziecięcych prezentującego ich ewolucję od roku 1760 do1979. Ponadto lalek oraz… dokumentów patentowych. Od starych, królewskich, po nowsze dokumentujące m.in. rozwój samochodów, rowerów, samolotów, sprzętu militarnego itp. W rynku stoi też budynek kościelnego dziekanatu z roku 1727, z kolorowymi freskami na fasadzie. A obok niego gmachy Teatru Miejskiego i hotelu „U Beranka”. Przy sąsiedniej pierzei natomiast mniejszy, w dawnym domu mieszczańskim z połowy XIX w., hotel „U mesta Prahy”.

Z epoki neorenesansu jest również Dom Bankowy, wcześniej siedziba związków zawodowych, z lat 1901-1902. Pozostałe, warte zobaczenia budynki w rynku, to już architektura z czasów nam bliższych. Funkcjonalistyczne siedziba Banku Komercyjnego, wcześniej Miejskiej Ubezpieczalni, lat 1927-1928. I w tym samym stylu, z roku 1930, Urząd pocztowy oraz dom mieszkalny z roku 1938. Nie tylko jednak dla zobaczenia tutejszej architektury i zabytków warto przyjechać do Náchodu. Organizowane są tu także liczne imprezy kulturalne. M.in. Festiwal twórczości studenckiej i Przegląd Jazzu. Odpust św. Wawrzyńca, Obchody Kurlandzkie, Dni Poezji, Jesień Sztuki. Podobnie w najbliższych okolicach.

Autor uczestniczył w wyjeździe prasowym na czeskie Pogranicze Kłodzkie na zaproszenie tamtejszego regionu turystycznego i warszawskiego oddziału Czech Tourismu.