Cypr: Larnaka - Antyczne skarby w muzeum Pieridesa

CERAMIKA, STARE MAPY I BROŃ

    Cenną kolekcję, przede wszystkim ceramiki, ale także starych – podobno znajdują się w niej wszystkie znane historyczne – map Cypru oraz wschodniej części Morza Śródziemnego, dokumentów, zabytkowej broni: strzelb i pistoletów, średniowieczny hełm, tarcza i szable oraz antycznego szkła rzymskiego, zaczął tworzyć w roku 1839 archeolog Demetrios Piderides. Przeznaczył na ten cel znaczną część swojego majątku, pragnąc uratować jak najwięcej zabytkowych skarbów wyspy, głównie przedmiotów grabionych w antycznych grobach przez rabusiów i chętnie wywożonych przez cudzoziemców, m.in. zagranicznych konsulów, zwłaszcza ówczesnego amerykańskiego.

    Jego dzieło kontynuowała rodzina i to, co możemy obecnie oglądać, zgromadziło pięć jej pokoleń. Muzeum jest niewielkie, zbiory eksponowane są w sześciu salach oraz częściowo na klatce schodowej prowadzącej na piętro. Zwiedzanie z przewodnikiem obejmuje 36 gablot tematycznych. Nacisk położony jest przede wszystkim na kamienne idole z okresu neolitu, gliniane amulety, ozdoby oraz figurki z terrakoty i gliny mające zapewnić ich posiadaczom płodność. Wiele z nich składano jako wota w świątyniach z prośbami o otrzymanie daru zajścia w ciążę.

BOGINI ASTARTE I KULT PŁODNOŚCI

    Są to figurki bądź wyobrażenia postaci na płaskich, glinianych tabliczkach przypominających deski do krojenia chleba, dominujące wśród znalezisk z wczesnej i środkowej epoki brązu, bezpłciowe, ewentualnie kobiece lub męskie. Rzadziej przedstawiają obejmujące się postacie różnych płci, lub dziecka w łóżeczku. W późniejszym okresie tej epoki cypryjscy artyści zmienili sposób prezentowania ludzki, wykonując głównie kobiece. Wzorowali się na wcześniejszych syryjskich, kojarzone są one z babilońsko–asyryjską boginią miłości i płodności Astarte.

    Ponieważ figurki te były często składane w grobach mężczyzn w miejscu żony,  sądzi się, że stanowiły one ich substytut do podróży w zaświaty. Figurki oraz płytki z ich wyobrażeniem wystawione są w wielu kolejnych gablotach. Wykonano je przede wszystkim z gliny, ale również terrakoty i alabastru. Przedstawiają postacie bez szat, ale część także kobiet ubranych. Uwagę zwracają m.in. figurka mężczyzny z wyraźnie zaznaczonymi genitaliami, trzymającego w lewej ręce dziecko. Uważana jest za amulet płodności. A także figura Bogini z Wzniesionymi Rękoma, jak w geście modlitewnym, z prośbą o potomka.

SŁYNNY „KRZYCZĄCY MĘŻCZYZNA”

    Lub inna, kobiety siedzącej i trzymającej w rękach dziecko, uważana za symbol macierzyństwa. Są figurki przedstawiające grecką boginię Afrodytę, najważniejszą na Cyprze. Najbardziej znaną i popularną jest duża gliniana – ma około 45 cm wysokości i datowana jest na lata 3800 – 3500 p.n.e. – w kształcie pustego w środku naczynia „Krzyczącego mężczyzny”. Prawdopodobnie była ona wykorzystywana w ceremoniach związanych z płodnością lub urodzajem. Wlewany w nią płyn wypływał przez otwór w penisie. Są też podobne naczynia o kształtach kobiet.

    A także figurki uskrzydlonego boga Erosa – Kupidyna, Nimf uważanych za córki Zeusa, postacie półboskie pośrednie między bogami i ludźmi oraz mitycznych i baśniowych Satyrów. Poza figurkami, sporo jest bardzo ciekawych naczyń ceramicznych. Np. słynny „Marsjanin” – dzbanuszek z okresu archaicznego (750 – 480 r. p.n.e.) z rysunkiem uważanym za przedstawiający przybysza z innej planety, a zarazem dowód, że odwiedzali oni Ziemię w przeszłości. Piękne są różnej wielkości ceramiczne wazy i amfory zarówno z okresu klasycznego, jak i rzymskiego. Zwłaszcza dekorowana na czarno postaciami nimf oraz satyrów.

ANTYCZNE SZKŁO I ZDOBNICTWO SGRAFFITO

    Czy ptakami, rybami oraz różnymi wzorami. Za najpiękniejszą uważana jest duża, eksponowana w osobnej gablocie, z rysunkiem sokolnika. Bardzo ciekawa jest kolekcja XIII-XIV- wiecznej ceramiki glazurowanej na żółto i zielono z dekoracjami w technice sgraffito.  A także spora – ponad 360 egzemplarzy – szkła z okresu rzymskiego. Interesujące są też niewielkie figurki z okresu archaicznego oraz miniaturowe rydwany bojowe i wojownicy na koniach. Jest więc co oglądać. A gdy ktoś ma więcej czasu, może zapoznać się również, w osobnych pomieszczeniach na tyłach budynku, ze zbiorami sztuki ludowej, haftu, biżuterii, rzeźbionych mebli i przedmiotów codziennego użytku.

Cezary Rudziński

Zdjęcia autora.