Zwłaszcza poza Uzbekistanem z jego perłami Wielkiego Jedwabnego Szlaku: Samarkandą, Bucharą, Chiwą i paroma mniej sławnymi miejscowościami. Przypuszczam, że większość naszych podróżujących rodaków po prostu nie wie, jakie wspaniałe są tam atrakcje. Poza zabytkami dawnej przeszłości od czasów starożytnych i historią, również, przynajmniej w kilku miastach, piękna architektura współczesna. Malownicze bazary prawdziwego Orientu, z ich egzotyką i handlarzami, zwłaszcza kobietami, w tradycyjnych strojach.
Ludzie z ich mozaiką narodowości, języków, kultur, zwyczajów, tradycji. No i krajobrazy oraz przyroda. Piękne, także niebosiężne góry, bezkresne stepy i pustynie, dzikie rzeki i jeziora. Obfitość owoców i warzyw oraz oryginalna, smaczna kuchnia z jej różnorodnością w poszczególnych krajach i ich regionach. A wszystko tam, na miejscu, tanio lub po rozsądnych cenach. Mowa oczywiście o dawnych rosyjskich koloniach, później republikach sowieckich, a od już ponad ćwierćwiecza niepodległych państwach: Kazachstanie, Uzbekistanie, Kirgistanie, Tadżykistanie i Turkmenistanie.
Bo to one zbiorowo określane są jako Azja Środkowa, bądź w wersji zachodniej Centralna. Nowy przewodnik Bezdroży wypełnia lukę w turystycznej wiedzy i informacji o tamtych stronach. Co prawda każdy z tych krajów zasługuje na odrębny przewodnik, ale jest mało prawdopodobne, aby – przynajmniej o niektórych z nich – wzbudził u nas zainteresowanie na tyle duże, aby opłacalne stało się jego napisanie i wydanie. Początek został jednak zrobiony. Może z czasem, jak przewodnik ten, oraz kraje, które opisuje, przyciągnie więcej podróżników i turystów, pojawią się, podobnie jak miało to miejsce w przypadku Zakaukazia, kolejne, poświęcone pojedynczym, przynajmniej niektórym krajom.
Ten, napisany przez rosyjskiego dziennikarza i podróżnika, a zaktualizowany i uzupełniony przez polskich znawców tamtego regionu ma, co uczciwie stwierdza wydawca, charakter tylko przeglądowy. Przeznaczony zaś jest przede wszystkim dla ludzi podróżujących samodzielnie. I zawiera – jak zapewnia – większość informacji, których nie można znaleźć w Internecie ani jakimkolwiek innym przewodniku. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych przewodników tej oficyny wydawniczej poświęconych kilku sąsiadującym ze sobą państwom, jest w nim obszerna część „Zaproszenie do Azji Środkowej” poświęcona całemu regionowi.
Z wypunktowanymi na wstępie największymi tamtejszymi atrakcjami turystycznymi. W podziale na miasta, przyrodę, zabytki architektury, muzea, najpiękniejsze trasy drogowe oraz okolice uwzględnionych miast. Jest to subiektywny wybór autora, ale na ile znam tamte strony, lub coś o nich wiem, generalnie trafny. Chociaż trudno mi akceptować, że np. w przypadku uzbeckiej Chiwy uwzględniony jest w niej wśród tych „superatrakcji” tylko niedokończony minaret Kalta Minor, a nie całe Stare Miasto wewnętrzne – Iczan Kala, wpisane na Listę Dziedzictwa UNESCO.
Dodam, że otoczone jest ono 2,2 km długości wysokimi murami obronnymi z czterema bramami na wszystkie strony świata. Których obejście z zewnątrz i zrobienie całej serii zdjęć zajęło mi nieco ponad godzinę. A wewnątrz tych murów jest mnóstwo zabytkowych budowli. M.in. meczet Dżuma (Juma) z lasem ponad 200 drewnianych kolumn, na których opiera się sufit głównej sali modłów. Czy wiele innych zabytków: minaretów, dawna medresa, uliczki, zaułki, a w nich warsztaty rzemieślnicze itp. W rozdziale wstępnym, poświęconym całej Azji Środkowej, znajduje się też mnóstwo faktów oraz informacji ważnych i ciekawych .
O podróżowaniu do i po tym regionie świata, noclegach – także bezpłatnych (!), wyżywieniu, charakterystyce geograficzno – przyrodniczej, bogatej, chociaż w ogromnym skrócie, historii. Ludności, tamtejszych narodach – z uwzględnieniem Polaków i Rosjan – oraz społeczeństwach, ich kulturach i religii. Pozostałe rozdziały, to faktycznie 5 odrębnych przewodników po poszczególnych krajach w jednym tomie. Z treścią zgodną ze sprawdzonym schematem tej serii przewodników. W każdym z nich są więc informacje praktyczne, Często rzeczywiście niedostępne gdzie indziej.
Ponadto o transporcie do i wewnętrznym na miejscu, niezbędnymi informacjami w układzie alfabetycznym A-Z, informacjami krajoznawczymi, historią, o ludności, językach, religii itp. Po czym następują części „Zwiedzanie” z podziałem kraju na regiony oraz wybrane miasta, miejscowości i obiekty. Informacji jest mnóstwo. Niezbędnych i ważnych, pożytecznych, a także ciekawostkowych. Wiele – łącznie ponad 70 – z nich w ramkach włamanych w tekst. Oto kilka ich tematów. O najgorszych przejściach granicznych („Czerniajewka” i „Osz-Andiżan”). „Jedwabny Szlak”, „Zabytki Uzbekistanu: pięć sposobów na to, aby zaoszczędzić”. „W drodze na czterotysięcznik, czyli trekking na szczyt Uczitiel”.
Czy: „W poszukiwaniu uciekającego brzegu, czyli wyprawa nad Jezioro Aralskie”. „Targ zwierząt w Karakole”. „Trekking nad jezioro Ala-kul”. „Skąd wziął się „Tadżyk” ?”. „Północny Turkmenistan i wrota piekieł”. Oraz wiele innych. W przewodnik ten włamano również dwie wkładki zawierające 27 kolorowych zdjęć. Na końcu umieszczono zaś słowniczek polsko – rosyjski, gdyż język ten jest nadal podstawowym w porozumiewaniu się z lokalną ludnością. No i, trochę zbyt ubogi, Indeks wybranych nazw geograficznych i atrakcji turystycznych w podziale na kraje, stanowiące części składowe przewodnika. Można oczekiwać, że ten drugi przyczyni się on do większego zainteresowania naszych rodaków tym regionem świata.
Tym bardziej, że na wyjazdy turystyczne do Kirgistanu Polacy nie potrzebują wiz. Kazachstan upraszcza otrzymywanie ich oraz obiecuje – dlaczego nie już, lecz dopiero za 3 lata? – zniesienie. Warto jednak, aby ten kraj pomyślał także o złagodzeniu surowych przepisów o obowiązkowych meldunkach cudzoziemców. Uzbekistan wprowadza znaczące uproszczenia w wydawaniu wiz. Skrócenie czasu do 2 dni roboczych, a przede wszystkim zniesienie wymogu posiadania zaproszenia lub vocheru na noclegi. Coraz łatwiej znaleźć także w tych krajach tanie noclegi przez Internet, lub korzystając z przewodnika Bezdroży. Warto więc uwzględnić w swoich planach wyjazdowych te, tak ciekawe kraje, co potwierdzają również moje osobiste doświadczenia.
Cezary Rudziński
AZJA ŚRODKOWA. KAZACHSTAN, UZBEKISTAN, KIRGISTAN, TADŻYKISTAN, TURKMENISTAN. Autor: Artiom Rusakowicz. Bezdroża, wydawnictwo Helion, wyd. I, Gliwice 2017, str. 439, cena 59,90 zł. ISBN 978-83-246-8581-3
