Jest tam fontanna oraz kilka dużych, ciężkich kamiennych antycznych posągów i rzeźb. Po lewej stronie zaś mauzoleum, w którym, w ogromnym sarkofagu, spoczywa twórca tego muzeum i Egipskiej Służby Starożytności August Mariette. Zgodnie z jego wolą, aby pochować go obok zabytków, które gromadził i opiekował się nimi przez wiele lat oraz uznaniem zasług, jego szczątki przeniesiono tu w 1902 roku.
Muzeum i władze kraju dbają zresztą o pamięć zasłużonych archeologów. Ich popiersia, wśród nich naszego najsławniejszego egiptologa prof. Kazimierza Michałowskiego, umieszczone są na murku o kształcie podkowy. W dwupoziomowym gmachu muzealnym na parterze jest 50 sal oraz innych pomieszczeń w których wystawiono eksponaty. Na piętrze zaś, na które prowadzą szerokie schody, kolejnych 56. Na dole eksponowane są przede wszystkim najcięższe, w porządku chronologicznym dziejów starożytnego Egiptu, ich epok i dynastii władców.
Od okresu Starego Państwa
Na górze zaś w układzie tematycznym, głównie w postaci wykopalisk z poszczególnych grobowców. Zaraz za wejściem, po lewej stronie w holu głównym, stoi około 4-metrowej wysokości posąg faraona z okresu Starego Państwa. W pobliskiej Sali 48 zgromadzono najznakomitsze dzieła z najstarszego okresu – początków powstawania cywilizacji egipskiej, a więc sprzed około 5 tys. lat. Jest wśród nich słynna Paleta Narmera znaleziona w Hierakonpolis w Górnym Egipcie w 1894 roku. Przedstawia tego pierwszego władcę I dynastii i sceny z okresu jego panowania.
Za mieszczącą tę paletę gablotą znajduje się inna, ze zrekonstruowanymi przez polskich archeologów figurami ze złotej blachy znalezionymi na stanowisku Tell El-Farcha w Delcie Nilu przez polską misję. Przypuszcza się, że przedstawiają one syna i następcę Narmera. W kolejnych gablotach wystawione są inne skarby odkopane przez tę samą misję. Nie zamierzam oczywiście pisać przewodnika po muzeum. Trzeba je po prostu zwiedzić. I warto to robić z miejscowym przewodnikiem lub drukowanym informatorem w ręku. Zwiedzanie takie trwa zwykle 2 godziny i pozwala zobaczyć tylko najważniejsze eksponaty.
Dżeser, Chefren, Mykerinos...
Warto więc, sprawdziłem to na sobie, przychodzić tu parokrotnie. Za każdym razem oglądając to, co uważane jest za najcenniejsze, najważniejsze, lub najbardziej spodobało się za pierwszym razem. A następnie kolejne polecane eksponaty, albo te, które zwrócą naszą uwagę. Wspomnę tylko, że do najznamienitszych z okresu Starego Państwa (2686-2181 r. p.n.e.) należy m.in. wielki posąg siedzącego drugiego władcy Górnego i Dolnego Egiptu Dżesera (2690-2670 lub – podawane są różne daty – 2720-2700 r. p.n.e.), na polecenie którego budowniczy Imhotep wzniósł pierwszą piramidę w Sakkarze, nazywaną schodkową lub Dżesera.
W innej sali (nr 42) ogromne wrażenie na mnie zrobił posąg siedzącego faraona Chefrena (2558-2532 r. p.n.e), władcy z IV dynastii, budowniczego drugiej, najwyższej (136 m, pierwotnie 143,5 m.) piramidy, a zarazem jego grobowca w Gizie. Zdaniem niektórych egiptologów, jest to najpiękniejsza antyczna rzeźba egipska. Przykłady tego, co przede wszystkim warto zobaczyć, można mnożyć. Mnie w całym muzeum spodobały się m.in. granitowa Stella Mykerinosa (syna Chefrena, władcy z IV dynastii, w III tysiącleciu – uczeni podają różne daty jego panowania, pochowanego w Gizie w piramidzie jego imienia) – z boginiami.
Skryba i Ramzes II pod opieką boga Horusa
A także barwnie polichromowany, wyrzeźbiony w skale wapiennej posąg Skryby chroniony przed upływem czasu w gablocie, sfinks I faraona Nowego Państwa oraz bazaltowy posag Ramzesa II jako dziecka chronionego przez boga Aruna (Horusa). I, oczywiście, również sarkofagi. No i zabytki z okresu XIX dynastii, z około 1220 r. p.n.e. Kamienne popiersie Merenptaha, syna Ramzesa II z Teb oraz ustawiona poniżej niego malowana płaskorzeźba ze sceną z życia faraona.
{gallery}20121{/gallery}
Moją uwagę – i obiektyw aparatu – zwróciła również zrekonstruowana, zachowała się bowiem tylko we fragmentach, rzeźba Amune i Mut ze świątyni boga Amona w Karnaku. No i złota maska grobowa młodego króla Amenemopa (panował prawdopodobnie w latach 994-985 p.n.e.), władcy XXI dynastii. Bo wystawiane są tu nie tylko złote skarby z grobowca Tutanchamona. Chociaż one stanowią główną i zawsze najbardziej obleganą atrakcję całego muzeum. Mimo iż, jak już wspomniałem, na piętrze jest cały szereg szalenie ciekawych ekspozycji tematycznych.
Wspaniałe artefakty
I wiele innych wspaniałych artefaktów. Przykładowo tylko wymienię wyposażenie grobu królowej Hetepheres, matki Cheopsa (IV dynastia); skarby z grobów królewskich z Tanis (XXI i XXII dynastia); wspaniały zbiór klejnotów z wszystkich epok antycznego Egiptu; papirusy z tekstami religijnymi i rysunkami; skarby z grobu Juja i Tuji (Czui), teściów i przybranych rodziców króla Amenhotepa III (najprawdopodobniej 1388-1351 r. p.n.e.), władcy z XVIII dynastii. A także przedmioty znalezione w grobowcu artysty-rzemieślnika Sennedżema w Deir el-Medina w Tebach Zachodnich, na lewym brzegu Nilu, Vis-à-vis współczesnego Luksoru, z okresu XXIX dynastii.
Ale skarby Tutenchamona są czymś rzeczywiście niezwykłym. Mimo iż władca ten nie odegrał żadnej ważnej roli w swoim kraju, a zmarł w wieku 18 lat, to co pochowano razem z nim wręcz oszołamia. Był to, i nadal jest jedyny praktycznie nierozgrabiony w przeszłości grób. Trudno więc sobie wyobrazić, co mogło znajdować się w grobach najsławniejszych władców. Niestety, tego już się nigdy nie dowiemy, bo - zwłaszcza przedmioty złote - dawno zostały przetopione przez rabusiów, a kamienie szlachetne wydłubane i sprzedane. Zabytki wydobyte z grobu Tutanchamona zajmują 12 sal!
Największe odkrycie archeologiczne XX wieku
Warto przypomnieć pokrótce historię tego odkrycia w Dolinie Królów, nekropolii władców na Zachodnim Brzegu Nilu ówczesnych Teb, obecnie Luksoru i Karnaku. W dolinie tej intensywne badania prowadzono już od ponad 100 lat na przełomie XIX i XX wieku. Grobowca Tutenchamona - faraona z XVIII dynastii panującego w latach 1333-1323 p.n.e. - od 1917 roku szukali Anglicy: egiptolog Howard Carter (1876-1939) i arystokrata oraz archeolog amator Georg Edward Carnarvon (1866-1923). Wcześniej bowiem inni badacze znaleźli w tej dolinie kilka artefaktów z imieniem tego władcy.
Po pięciu latach mało efektownych poszukiwań, gdy już mieli zamiar je zakończyć, postanowili usunąć jeszcze znane od dawna pozostałości antycznych baraków. Kopiąc pod nimi odkryli 4 listopada 1922 roku najpierw stopień, później schody i zamknięte drzwi. A następnie – piszę tylko o najważniejszych momentach – 26 listopada i w dniach następnych aż do 16 lutego 1923 roku dokonali największego odkrycia archeologicznego XX wieku. Wspaniale zachowanego i przebogato wyposażonego grobowca. Kolejno badając i otwierając jego części oraz znajdujące się w nim skrzynie i sarkofag, aż do dotarcia do mumii faraona.
Skarby z grobu Tutanchamona
Wydrążony w litej skale grobowiec prawdopodobnie przeznaczony był dla kogoś spoza rodu królewskiego. Przygotowywanego dla Tutanchamona, ze względu na jego śmierć w młodym wieku, nie zdołano bowiem ukończyć. Odkryty przez Anglików jest obecnie grobem nr 62 w Dolinie Królów udostępnionym do zwiedzania na podstawie dodatkowego biletu. Wartym zobaczenia, chociaż znajdują się w nim tylko malowidła ścienne w komorze grobowej oraz, oczywiście, schody i korytarze prowadzące do niej. Wyposażenie grobu znajduje się w Muzeum Egipskim.
M.in. słynna złota trumna o wadze 225 kg, która włożona była w dwie inne oraz sarkofag. A one umieszczone w pokrytych złotymi blachami, kilku też jedna w drugiej, drewnianych skrzyniach-kaplicach. Głowę mumii faraona pokrywała równie sławna, 11-kilogramowa złota maska z aplikacjami z turkusów, obsydianu, lapis lazuli, karneolu, kwarcu i szklanej pasty. Jest to wspaniały przykład pracy ówczesnych rzemieślników-artystów. Oprócz nich, na mnie szczególne wrażenie zrobił równie słynny Złoty Tron ze wspaniale zachowanymi, wielobarwnymi wizerunkami na oparciu pary królewskiej pod słonecznymi promieniami boga Atona.
Trony, łoża, posągi...
Wykonano go z drewna pokrytego złotą blachą i ozdobionego półszlachetnymi kamieniami, szkłem i srebrem. Jest to tylko jeden z kilku wystawionych tronów tego faraona. Wrażenie robią również jego trzy łoża, także pokryte złotem, z wizerunkami boskich zwierząt: lwicy, krowy i hipopotamicy. Podobnie jak dwa naturalnej wielkości posągi faraona i strzegących go licznych postaci wojowników. Oraz setki figurek z kamienia, kości słoniowej, szlachetnych metali i biżuterii. Łącznie w grobie Tutanchamona znaleziono ponad 3500 przedmiotów, z których wystawionych jest około 1700! Poza już wymienionymi wspomnę jeszcze o złotej kaplicy, na której leży Anubis.
A także o skrzyniach i szkatułach z drewna cedrowego inkrustowanego hebanem i kością słoniową, lub pokrytych stiukiem z wizerunkiem polującego faraona. Oglądając te skarby można dostać bez przesady zawrotów głowy. A przynajmniej raz w życiu, zwłaszcza będąc w Egipcie, trzeba je przecież zobaczyć. Dodam, że chociaż skarby z grobowca Tutanchamona są Numerem Jeden całej muzealnej ekspozycji, to na piętrze zobaczyć można wiele innych wspaniałych artefaktów. A w osobnej galerii, kupując dodatkowy bilet, również mumie faraonów oraz ekspozycję starożytnych metod mumifikacji świętych zwierząt.
