Dzieje tej kolekcji, liczącej obecnie ponad 150 tys. eksponatów oraz kilkadziesiąt tysięcy nadal przechowywanych w magazynach z braku miejsca, rozpoczęły się 15 sierpnia 1835 roku. Tego dnia wydane zostały, dzięki staraniom Rifa'a al-Tahtawi (1801-1873), pierwsze egipskie przepisy regulujące handel zabytkami. O skarbach dawnej przeszłości nad Nilem świat, przynajmniej zachodni, dowiedział się dopiero w rezultacie wyprawy wojennej (1798-1801) generała Napoleona Bonaparte pod piramidy.
Plon wyprawy Napoleona pod piramidy
Przyszły cesarz zabrał ze sobą oprócz armii i floty, także 187 uczonych, którzy mieli zbadać kraj stanowiący wówczas część imperium osmańskiego i jego historię. Plonem ich pobytu stało się m.in. 12-tomowe dzieło „Decription de l' Egypte" wydane w latach 1809-1822. Znalazły się w nim również skromne opisy sztuki starożytnej tego kraju. Podczas tej wyprawy odkryto słynny Kamień z Rosetty, dzięki któremu Jean-François Champollion (1790-1832), francuski językoznawca, archeolog, egiptolog i poliglota odczytał hieroglify. Wówczas też założono w Kairze Instytut Egipski i rozpoczął się, jak byśmy to dziś określili, rabunek, a także roztrwanianie odkrywanych skarbów.
I ich wywóz do Francji, później Anglii, Austrii i innych krajów. Wydane w 1835 roku wspomniane przepisy, miały temu zapobiec. Co udało się tylko częściowo, o czym świadczą wspaniałe zbiory starożytności egipskich w wielu muzeach świata. Ale ograniczyło trochę nielegalny handel. Równocześnie rozpoczęło się tworzenie kolekcji skarbów z epoki faraonów, a pierwszym miejscem gromadzącego ją muzeum stał się budynek w Ogrodach Ezbekija w Kairze. Tworzył je francuski inżynier i geograf Marice Adolphe Linand de Bellefrondes-Bey (1799-1883).
Trudne początki muzeum
Niestety, ideą gromadzenia dzieł sztuki i pamiątek przeszłości nie bardzo przejmowali się ówcześni władcy Egiptu. Zarówno wicekról pasza Muhammad Ali (1769-1849), jak i jego następcy traktowali to muzeum i jego kolekcję jako podręczny magazyn, z którego czerpali prezenty dla zagranicznych gości. Zbiory przeniesiono do Cytadeli Saladyna, ale przestały one istnieć, gdy wnuk Muhammada, regent, a następnie gubernator Egiptu Abbas Pasza (1813-1854) tuż przed śmiercią ofiarował ich resztki austriackiemu arcyksięciu Maksymilianowi.
W trzy lata później Sa'id Pasza (1822-1863), czwarty syn Muhammada Alego, wali (gubernator) Egiptu od 1854 r. do śmierci, po usilnych zabiegach Francuza Auguste Mariette'a (1821-1881), historyka, archeologa i egiptologa, twórcy i człowieka szczególnie zasłużonego dla Muzeum Egipskiego, pozwolił na jego założenie w opuszczonym meczecie na terenie kairskiej dzielnicy Bulak. Obok niego zbudowano pawilony magazynowe. Utworzono również Zarząd Starożytności, którego pierwszym dyrektorem został Mariette.
Dzieło życia Augusta Mariette
Prowadzone przez niego intensywne prace wykopaliskowe pozwoliły wkrótce stworzyć poważną kolekcję zabytków z różnych regionów kraju. A w 1863 roku udostępnić ją zwiedzającym w Egipskim Muzeum Starożytności mieszczącym się wówczas w budynkach nad brzegiem Nilu. Jego wylew w 1878 roku spowodował jednak stratę kilku eksponatów. Po różnych próbach i staraniach znalezienia innych pomieszczeń, muzeum przeniesiono do rezydencji wicekróla Egiptu Ismailia w Gizie. Ponownie otwarto je dla publiczności w 1890 roku.
{gallery}20040{/gallery}
Powiększające się zbiory wymusiły jednak zbudowanie dla nich specjalnego, dostosowanego do muzealnych potrzeb gmachu. Tego na placu Midan at-Tahrir, używanego dotychczas. W konkursie na projekt tego muzeum, który architektonicznie miał nawiązywać do klasycznego antyku zwyciężył, pokonując, 72 konkurentów, Francuz Marcel-Lazare Dourgnon (1858-1911). Gmach wzniosła, w latach 1897-1902, włoska firma i 15 listopada 1902 roku Muzeum Starożytności Egipskich w Kairze zostało oficjalnie otwarte. Stając się z czasem najważniejszym w Egipcie celem wycieczek z całego świata.
Powstaje nowe muzeum w Gizie
Zbiory jednak rosły, były częściowo przenoszone z jednych sal do innych. Zwłaszcza po odkryciu grobowca Tutanchamona i znajdujących się w nim wspaniałych skarbów – o nich niżej – i decyzji o ich udostępnieniu zwiedzającym w tym muzeum. Dodam, że od dobrych paru lat trwa budowa nowej muzealnej siedziby w pobliżu piramid w Gizie. Mają do niej zostać przeniesione eksponaty najcenniejsze i budzące największe zainteresowanie zwiedzających, wśród nich skarby z grobowca Tutanchamona. Zaś wiele innych, bo zasoby muzealnych magazynów są ogromne, pokazywanych ma być w dotychczasowym gmachu.
Nowy w Gizie miał zostać oddany do użytku już w 2013 roku. Ale problemy finansowe, zwłaszcza po rewolucji egipskiej w 2011 roku, spowodowały znaczne opóźnienie tego terminu. Przypomnę, że podczas zamieszek na placu Tahrir, 28 stycznia tegoż roku miało miejsce włamanie do muzeum i kradzież niektórych eksponatów. Równocześnie znaczący spadek liczby odwiedzających Egipt turystów, zwłaszcza zagranicznych, spowodował poważne trudności finansowe egipskiego muzealnictwa. Sławne antyczne ruiny na terenie kraju oraz muzea, nie tylko w Kairze, opustoszały.
Cudzoziemcy, wracajcie!
Ogromna większość cudzoziemców decydujących się na spędzenie urlopu nad Morzem Czerwonym, ogranicza się ze względów bezpieczeństwa tylko do pobytu na plażach, w dobrze strzeżonych hotelach i miejscowościach. Wpływy z biletów do muzeów i na tereny zabytkowych świątyń oraz innych wykopalisk drastycznie spadły. Według danych, na jakie natrafiłem, nawet o 95 proc. A warto przypomnieć, że cudzoziemcy płacą za wstęp do nich wielokrotnie więcej niż Egipcjanie. W rezultacie pieniędzy brakuje nie tylko na muzealne inwestycje, ale nawet na pensje dla personelu.
Należy jednak mieć nadzieję, że w miarę poprawiania się sytuacji politycznej w kraju, zagraniczni turyści zaczną bardziej masowo wracać także do egipskich muzeów. Bez tego wiele tracą, nie mając szansy na poznanie wspaniałej, bogatej i szalenie ciekawej przeszłości Egiptu, odzwierciedlonej również w antycznych budowlach i dziełach sztuki. Do Muzeum Kairskiego nie wolno wnosić żadnych toreb – małe podręczne są prześwietlane – o ani aparatów fotograficznych. Trzeba zostawiać je w depozycie koło kasy. W przypadku aparatów, zwłaszcza lepszych, odradzam to jednak.
Zakaz fotografowania, ale...
Byłem bowiem kilkakrotnie świadkiem problemu z ich odzyskaniem. Od grup turystycznych przyjmowane są one zbiorowo, ale niekiedy przy odbiorze okazuje się, że ich liczba co prawda zgadza się, ale nie zawsze są to te same aparaty. Zdecydowanie lepiej więc pozostawić aparat, w przypadku przyjazdu z grupą, w autokarze, lub nawet w hotelu. Zabronione jest także, pod groźbą wysokich kar finansowych, fotografowanie eksponatów. Co niektórzy próbują robić telefonami komórkowymi.
Ja miałem to szczęście, że będąc tu już kilkakrotnie, i zawsze znajdując coś nowego oraz ciekawego do zobaczenia, dwukrotnie jako gość egipskiego ministerstwa turystyki otrzymywałem zgodę na fotografowanie, także złotych skarbów z grobu Tutanchamona. Oczywiście przez grube szkło gablot, w których są one eksponowane, co utrudniało, ale nie uniemożliwiało robienie zdjęć. Dodam, że wchodząc na teren muzeum każdy musi przejść przez bramkę z wykrywaczem metali. O tym, co można i warto zobaczyć w Muzeum Egipskim, wkrótce w drugiej części tej relacji.
