Niektóre mają po osiem i więcej metrów wysokości i niewiele mniej szerokości. Są rozłożyste, przypominają wielkie wieloramienne świeczniki, w niektórych miejscach rosną dosyć gęsto. Trudno nie zatrzymać się i nie zrobić zdjęć. Wkrótce jednak kontynuujemy dalszą drogę do dzisiejszego celu, dawnego centrum kulturalnego Mezoameryki – Monte Albán, czyli Białej Góry.
Rezerwat archeologiczny
Rzeczywiście jest ona niemal biała, wznosi się około 400 metrów ponad otaczające je doliny, aż na 2 tys. m n.p.m. Trudno uwierzyć, że jej płaski, równy szczyt o rozmiarach niemal kilometra na pół tysiąca metrów, został po prostu w dalekiej przeszłości ścięty i wyrównany. Praca ta musiała trwać, jak oceniają uczeni, kilkaset lat. Ale też Monte Albán, obecnie rezerwat archeologiczny w którym dotychczas odsłonięto, jak się szacuje, zaledwie około 10% dawnej zabudowy, był chyba najdłużej, mimo iż z przerwą, funkcjonującym miejscem w całych prekolumbijskich dziejach Meksyku.
Bo chociaż był przede wszystkim stolicą Zapoteków, którzy mieli m.in. spore osiągnięcia w naukach ścisłych, a zwłaszcza astronomii i opracowali 52-letni kalendarz nazywany „Kręgiem Katunów", przejęty następnie i udoskonalony przez Majów, to nie byli oni tu jedynymi mieszkańcami. Długą historię Monte Albán uczeni dzielą na kilka – bliższe szczegóły pomijam – okresów. Preklasyczny obejmujący lata około 1200 – 900 p.n.e. z osiedlaniem się tu pod jego koniec Olmeków (najstarszej kultury meksykańskiej, od ok. 1200 r. p.n.e.), a następnie głównych jego władców Zapoteków i grup Majów. Klasyczny szczytowego rozwoju kultury Zapoteków między około 200-300 oraz 750 r. n.e.
Zabytki i nekropolia
Którzy porzucili to miejsce z nieznanych przyczyn i przez około ćwierć tysiąclecia opuszczone popadało ono w ruinę. A następnie, w latach około 1100 – 1350 n .e., a właściwie aż do początki XVI w., wykorzystywane było przez Misteków jako ich nekropolia. Najwspanialsze budowle wzniesiono, a przede wszystkim ścięto pod nie szczytu Białej Góry, w okresie klasycznym. Budowano wówczas świątynie i pałace, a liczba mieszkańców wzrosła z około 10 tys. do szczytowej liczby około 25 tys. Domy stawiano na zboczach góry, a ściślej na wykutych w nich tarasach. To z tego okresu przetrwało najwięcej odkrytych dotychczas zabytków.
Poza tymi, które od razu rzucają się w oczy, odnaleziono również ponad 170 podziemnych grobowców. Niektóre, np. Tumba 104 z około 500-700 r. n.e. odkryty w 1937 roku, zdobione są freskami. Znaleziono w nim jeden szkielet otoczony urnami, naczyniami i darami. Wśród nich urnę w kształcie kolby kukurydzy – zapoteckiego boga plonów Pitao Cozobi siedzącego na tronie. Zaś w Tumbie 7 z XIV-XV w. n.e., miejscu pochówku prawdopodobnie jakiegoś dygnitarza, a może nawet władcy, natrafiono na największe z odkrytych dotychczas tu skarbów Misteków. M.in. kielich i czaszki wykonane z górskiego kryształu, łańcuch ze złota, złote muszle i skorupy żółwi.
Prekolumnbijskie skarby
Ponadto diadem ze złotymi piórami, naszyjnik z kamieni i pereł, przedmioty ze zdobionych kości wysokiej klasy artystycznej itp. Skarb ten znajduje się obecnie w Muzeo de las Culturas de Oaxaca, w odległej o około 10 km stolicy stanu o tej samej nazwie. Natomiast tu, na Gran Plaza – rozległym (350 x 250 m) placu wykopalisk archeologicznych, jego jeden kraniec zajmuje Platforma Sur (Południowa) zbudowana na planie kwadratu. Do przeciwległego północnego przylega natomiast Platforma Norte (Północna). Południowa ma cztery piramidalnie zbudowane poziomy oraz szerokie na 43 metry schody prowadzące na górną platformę, na której wznosi się pięciopoziomowa piramida nazywana Monticulo III o ściętym wierzchołku.
{gallery}18687{/gallery}
W narożniku południowo-wschodnim zaś mniejsza trzypoziomowa budowla. Na tej platformie oglądam też kamienne stelle z wykutymi na nich postaciami ludzkimi wykonującymi dziwne ruchy. Wcześniej sądzono, że są to sceny tanecznie. Obecnie sądzi się, że przedstawiają one jeńców ze związanymi rękoma i nogami, prawdopodobnie torturowanych. Ciekawe płaskorzeźby są również w galerii Los Danazantes po zachodniej stronie placu. Natomiast po stronie zachodniej Gran Plaza zajmuje w jego północnej części Jugeo de Pelota – boisko do rytualnej gry w piłkę – pelotę, z dosyć stromo położonymi kamiennymi tarasami bocznymi – trybunami z miejscami siedzącymi.
Piramidy, pałace, świątynie
A jego przedłużenie w kierunku południowym stanowi kilka stojących w równym szeregu piramid, pałaców, świątyń i innych budowli. W sumie jest ich, oraz ich ruin w Monte Albán co najmniej kilkanaście licząc tylko te najważniejsze. Północny kraniec placu zajmuje, jeszcze większa od południowej, Platforma Norte – północna z tarasem o powierzchni około 50 tys. m². Prowadzą nań bardzo szerokie schody, a na ich górze są resztki potężnych kolumn o średnicy dwu metrów, które w przeszłości podtrzymywały dach. Stoi natomiast cały zespół mniejszych budowli w kształcie piramid schodkowych, na szczytach których niegdyś znajdowały się drewniane świątynie.
Przy czym zarówno te wzniesione wzdłuż krawędzi prostokątnego placu, jak i na jego środku, są zorientowane zgodnie z kierunkami świata. Z jednym wyjątkiem – budowlą stojącą pośrodku placu, w pobliżu Platformy Sud. Nazywaną i uważaną za dawne obserwatorium astronomiczne Zapoteków. Zbudowano ją na unikalnym w budownictwie Mezoameryki planie trójkąta. Ze schodami prowadzącymi na szczyt od strony północno – wschodniej. Chociaż nie wyklucza się, że to w niej, lub na jej górze, celebrowano zwycięstwa wojenne. Mury Obserwatorium pokrywają bowiem nieoczytane dotychczas hieroglify.
Lista UNESCO
Być może są to nazwy podbitych plemion. W sumie teren wykopalisk archeologicznych Monte Albán należy do miejsc w Meksyku, które każdy interesujący się jego przeszłością powinien zobaczyć. Znajduje się ono, oczywiście, (od 1987 roku) na Liście Dziedzictwa UNESCO. Jak już wspomniałem, najważniejsze ze znajdujących się tu budowli wzniesiono gdy Monte Albán było stolicą i centrum religijnym Zapoteków, chociaż na przestrzeni co najmniej kilku wieków. Ale zachowały się tu także ruiny zarówno budowli wcześniejszych, przypisywanych Olmekom, jak i późniejszych, gdy opuszczone miasto stało się nekropolią Misteków.
