Zmiany w emeryturach niekonstytucyjne

{jumi [*4]}Projektowane zmiany zagrażają m.in. prawu do dziedziczenia, prawu do zabezpieczenia społecznego i zasadzie zaufania obywateli do państwa. Prawnicy potwierdzają to, co wcześniej mówili eksperci i ekonomiści: mamy do czynienia ze szkodliwymi i niezgodnymi z prawem pomysłami, na których nie zyskają przyszli emeryci. Przedstawione przez minister Jolantę Fedak w styczniu br. założenia zmian w ustawie o emeryturach kapitałowych oraz innych ustawach należy ocenić jako podważenie fundamentów systemu, który został wprowadzony przed dwunastoma laty. Jest to odwrót od kompromisu zawartego przy projektowaniu reformy systemu emerytalnego w 1999 r., polegającego na ustaleniu odpowiedniej relacji między elementem repartycyjnym, a kapitałowym. Odwrót ten nastąpi w wyniku istotnego wzmocnienia elementu repartycyjnego oraz osłabienia elementu kapitałowego. Projektowane zmiany w istotny sposób naruszają zasady, na których opiera się reforma z 1999 r.:

• zasadę trwałego oddzielenia środków należących do sektora finansów publicznych od środków zarządzanych przez PTE;
• zasadę obowiązkowej przynależności osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 r. do II filaru, która wynika z założenia powszechności systemu emerytalnego;
• zasadę, w myśl której oświadczenie woli o przystąpieniu do otwartego funduszu osób, które urodziły się po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., jest nieodwołalne.

W swoich wypowiedziach specjaliści od systemów emerytalnych i rynków kapitałowych podkreślali negatywne skutki, jakie niosłoby ze sobą wprowadzenie tych pomysłów w życie. Wyrażano również wątpliwości co do tego, czy proponowane regulacje będą zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Dziś można z całą stanowczością stwierdzić, że wątpliwości te były uzasadnione. Z opinii prawnej, sporządzonej dla Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych przez kancelarię Domański Zakrzewski Palinka, wynika, że cała koncepcja przedstawiona przez szefową resortu pracy stoi w jaskrawej sprzeczności z ustawą zasadniczą.

Przypomnijmy najważniejsze elementy założeń, ogłoszonych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej:

• możliwość jednorazowej wypłaty środków zgromadzonych na koncie w OFE;
• obniżenie poziomu składki przekazywanej do OFE z 7,3 do 3 proc. podstawy wymiaru na ubezpieczenie emerytalne;
• możliwość rozwiązania umowy z OFE;
• usunięcie z obrotu prawnego dożywotnich emerytur kapitałowych.

Nie sposób nie odnieść wrażenia, że myślą przewodnią projektu – niezależnie od deklaracji Ministerstwa Pracy – jest zmniejszenie państwowego długu publicznego oraz deficytu sektora finansów publicznych. Świadczy o tym chociażby następujący fragment Projektu założeń: „Obecna wysokość składek przekazywanych do OFE zwiększa deficyt sektora finansów publicznych i powoduje wzrost kosztów obsługi długu publicznego. Obciążenie przyszłych pokoleń z tego tytułu jest większe niż w przypadku finansowania systemu repartycyjnego”. Oczywisty związek z zamiarem redukcji państwowego długu publicznego wykazuje przede wszystkim propozycja obniżenia poziomu części składki przekazywanej do OFE.

Chociaż sama problematyka zabezpieczenia społecznego nie jest przedmiotem wyczerpującej regulacji konstytucyjnej, to konstytucyjnym ograniczeniem dla prawodawcy, który dokonuje zmian w systemie emerytalnym, jest zakaz naruszania istoty praw socjalnych, w tym emerytalnych, przez którą należy rozumieć możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych jednostki. W przypadku, gdy ingerencja regulacyjna dotyczy podmiotów funkcjonujących w istniejącym systemie emerytalnym, swoboda regulacyjna prawodawcy ograniczona jest również przez konstytucyjne standardy prawidłowego tworzenia prawa, wynikające z koncepcji państwa prawnego. Chodzi tu m.in. o zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i tworzonego przez nie prawa, nakaz ochrony praw słusznie nabytych oraz interesów w toku, zasadę pacta sunt servanda, wreszcie nakaz stosowania przepisów przejściowych oraz odpowiedniej vacatio legis.

Prawnicy kancelarii Domański Zakrzewski Palinka, którzy poddali analizie dokument Ministerstwa Pracy, stwierdzili jednoznacznie: „Analiza projektu założeń prowadzi do wniosku, że akt normatywny, który powstałby w związku z ich realizacją, naruszałby Konstytucję RP”. Jeżeli koncepcje Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przybiorą kształt ustawowej regulacji prawnej, jest bardzo prawdopodobne, że przepisy te zostaną uchylone przez Trybunał Konstytucyjny. Zdaniem IGTE wprowadzi to z pewnością chaos i przełoży się negatywnie na wszelkie, także racjonalne i niezbędne, zmiany systemu emerytalnego. W opinii Izby nie ulega wątpliwości, że takie zmiany są konieczne. Nie mogą one polegać jednak na wprowadzaniu rozwiązań niekorzystnych dla uczestników systemu, podważających zaufanie obywateli do państwa.

{jumi [*9]}