Ukraińcy od wielu lat uzupełniają deficyty kadrowe. Podejmują się oni często pracy w wielu gałęziach gospodarki, często niskopłatnych. Biorąc pod uwagę otwartość rynków europejskich, wyższy poziom płac m. in. w Niemczech, ważne jest rozważanie wdrożenia przepisów ułatwiających obecność w Polsce pracowników z Ukrainy.
Jednym z największych wyzwań jakie czekają Polskę, będzie utrzymanie na zbliżonym do obecnego poziomu relacji osób pracujących do emerytów i niepracujących. Brakuje specjalistów z obszaru techniki informatycznej (IT) oraz inżynierów, którzy dodatkowo są wypychani z polskiego rynku poprzez projekty typu zniesienie 30-krotności składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Coraz trudniej znaleźć robotników przemysłowych, operatorów maszyn i urządzeń, ale również pracowników gotowych do pracy w usługach, w tym w przedsiębiorstwach sprzątających. Największe trudności ze znalezieniem rąk do pracy występuje w okresie letnim, kiedy pracownicy i rolnicy muszą wykonać prace sezonowe.
Inną trudnością jest dostosowanie umiejętności pracowników do oczekiwań i potrzeb pracodawców. Potencjalnym kandydatom często brakuje doświadczenia zawodowego i kompetencji miękkich. Ponadto ich oczekiwania płacowe okazują się zbyt wysokie w stosunku do posiadanych kwalifikacji. Przedsiębiorcy zwracają uwagę, że polski system edukacji powinien wzmacniać pewne umiejętności i cechy pracowników takie jak samodzielność, elastyczność oraz umiejętności współpracy w grupie. Ponadto problemem pozostaje również brak odpowiedniego doradztwa zawodowego i skutecznego systemu przekwalifikowania.
Dlatego polscy przedsiębiorcy w ostatniej dekadzie stali się tak otwarci na uzupełnienie wakatów dzięki pracownikom z zagranicy wśród których przeważają pracownicy z Ukrainy. Różne, orientacyjne szacunki wskazują, że jest ich Polsce od 900.000 do nawet 2.000.000. Precyzyjne ustalenie jest trudne do ustalenia ze względu na dużą rotację, wynikającą z obowiązujących przepisów. Według danych na połowę tego roku obywatelom Ukrainy wydano przeszło 171.000 zezwoleń na pracę, to ponad 60 proc. więcej niż w 2015 r. Dla porównania drugim w zestawieniu obywatelom Białorusi wydano zaledwie przeszło 14.000. zezwoleń.
Polska pozostawała i na razie pozostaje dla Ukraińców z racji najbliższego sąsiedztwa najchętniej wybieranym państwem do pracy.
Poważny niepokój budzi, że ten trend może się zmienić ze względu na otwarcie rynku pracy w krajach Europy zachodniej, które mogą zaproponować znacznie atrakcyjniejsze warunki pacy. W przypadku odpływu pracowników zza wschodniej granicy pogłębi się luka na polskim rynku pracy.
Zasadne wydaje się podjęcie działań, które mogą zatrzymać odpływ Ukraińców i obywateli innych krajów z polskiego rynku pracy.
Znowelizowana w zeszłym roku ustawa o rynku pracy wprowadziła potrzebne, ale choć nie wystarczające zmiany w zakresie procedur zatrudniania cudzoziemców. Wydłużony został okres wykonywania pracy bez zezwolenia, w oparciu o stosowne oświadczenie o powierzeniu pracy, ale również wprowadzono obowiązek elektronicznego składania wniosków.
Obowiązujące przepisy, co podnoszą przedsiębiorcy, nie stanowią wystarczających zachęt dla obywateli Ukrainy i innych państw, którzy stają przed wyborem między pracą w Polsce, a pracą w innych krajach zachodniej Europy.
Z tego względu, ale również z uwagi na warunki makroekonomiczne czy skutki wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, rząd powinien pogłębić dialog z przedsiębiorcami, związkowcami i organizacjami skupiającymi obcokrajowców. Konieczne dla dobra rozwoju polskiej gospodarki może okazać się wypracowanie nowych rozwiązań prawnych m. in. w obszarach wykonywania pracy, postępowania wizowego i pobytu cudzoziemców w Polsce.
